2017 yılında Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği olarak yayımladığımız Kıbrıs’ın Geçmişine Yolculuk, eserinin önsözüne şunları yazmıştık. “ Ülkemizde arkeoloji, sanat tarihi, kültür tarihi denince akla ilk gelen isim Sayın Tuncer Bağışkan’dır. Yıllarca bu alanlarda araştırma yapmak isteyenler, doğru ve bilimsel verilere onun yazmış olduğu kitapları ve makaleleri okuyarak ulaştılar. Ülkemizde bu kadar bol unvanlar akademisyenler ve üniversiteler yokken, toplumun bir avuç değerli araştırmacının eserlerine ve görüşlerine başvurulmadan yazılar yazılmaz veya bu konularda ahkâm kesilmezdi. Hele ülkemizde arkeolojinin ne olduğunu bilmeyen, eski esere taş muamelesi yapan bir düşünce yapısında, ülkemizin ilk arkeologu olan Sayın Tuncer Bağışkan bu düşünceyi değiştirmek için çok emek, uğraş verdi ve vermektedir.
Tuncer Bağışkan hocamızı, (hocamız diyorum çünkü o tüm arkeologların ve araştırmacıların hocalığını yapmış bir değerimizdir) 1980 yılların sonunda tanımıştım, eserlerini o dönemin en önemli bilimsel dergisi olan HASDER’in yayını olan Halkbilimi’nde okuyarak, adamızla ilgili birçok bilgiler elde ediyordum. Genç biri olarak arkeolojiye ve sanat tarihine olan doyumsuz tutkum ve öğrenme isteği beni Tuncer Bağışkan hocamızın çalışma ofisi olan Kumarcılar Hanı’nda buluşturdu. Onun yönlendirmesi, okuma önerileri bana çok şeyler öğretti, özellikle titiz ve detaycı bilimsel duruşu genç bir insandan büyük bir ahlak uyanışına neden oldu. Zaman zaman handaki eski eserleri bana göstermesi, bunların nasıl eski eser kaçakçılarından kurtarıldığı hikâyeleri, o dönem moda olan İndiana Jones filmindeki kahraman Dr.Jones’ın Kıbrıs’taki kahramanı benim için Tuncer Bağışkan olmuştur. Ona Kıbrıs’ın İndiana Jones’u diyordum. Hatta o kadar babacan davrandı ki o zaman onun ve ekibinin düzenlediği 1992 yılında açılan St. Barnabas Müzesinin açılışına arabasıyla beni oraya götürmüştü.
Yıllar içinde benim edebiyat eğitimi görmüş olmam arkeolojiye olan tutkumu azaltmamış, artırmıştır. Köy köy gezerken yapmış olduğum araştırmaları, derlemeleri Tuncer Bağışkan hocamızla aynı dergide yayımlamak bana büyük gurur ve mutluluk vermişti. Daha sonraki yıllarda Kültür-sanat danışma kurulunda birlikte çalışmamız, onun ne kadar disiplinli ve dürüst olduğunu, kimseye boyun eğmediğini, yağcılık olsun diye yanlışa doğru demediğini görmem beni çok etkilemişti. Onun o günkü dik duruşu bu ülkenin talan edilmeye çalışılan eski eserlerini, biraz olsun engellemiştir. Daha sonraki yıllar siyasi rant için yapılan tüm yanlışlıkları, tahribatların bir kısmını kitabımızda yer alan yazıların bir bölümünde okuyacaksınız. Tuncer Bağışkan hoca gibi ülkemizde 10 kişi daha olsaydı bugün bu kadar eski eser ve doğa felaketi yaşanmamış olurdu.
Bugünlerde bu felaketleri bırakın bir de etrafımızda adı unvanlı araştırmacı olan bir sürü insan türedi. Bunlar; hiçbir araştırma yapmadan, kitap sayfalarını karıştırmadan, yabancı dillerdeki kitapları okumadan, sağdan soldan aldıklarını kopyala, yapıştır mantığı ile veya ben böyle duydum diyerek, yazılar yazan tiplerle doldu. Özellikle en çok da Tuncer Bağışkan, hocamızın eserleri “kopyala, yapıştıra” maruz kalıyor.
Kısacası ülkede yapılan kültürel erozyona İndiana Jones gibi kafa tutan, bunları; bilimsel yayınlarıyla, konferanslarıyla, iki toplumlu etkinlikleriyle kamuoyuna duyurmaya çalışan Tuncer Bağışkan hocamız bu ülkenin çok önemli bir değeridir.” Boşluğu zor dolacak. Allah rahmet eylesin ışıklarda ol büyük üstad.
Tuncer Bağışkan Kimdir?
21 Ocak 1947 tarihinde Lefkoşa Ömerge mahallesinde doğdu, çocukluk ve gençlik yılları Küçükkaymaklı’da geçti. 1972 yılında “İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Prehistorya ve Klasik Arkeoloji Bölümü”nden arkeolog olarak mezun oldu. 1973 – 1975 yılları arasında İngiltere’de kaldı. 1975 yılında Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü’nde kamu görevine başladı. Başta Kırnı, Akdeniz ve Lambusa olmak üzere Kıbrıs’ın değişik bölgelerinde kurumu adına çeşitli araştırma ve arkeolojik kazı çalışmaları gerçekleştirdi. Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdür Muavini, Kültür Dairesi bünyesinde oluşturulan Kültür Sanat Danışma Kurulu üyesi, Anıtlar Yüksek Kurulu Üyesi (AYK), DAÜ Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Danışma Kurulu üyesi, 1998 ile 2006 yıllarında Kültür-Sanat Kurultayı Genel Sekreteri ve 28.Haziran.2006 – Haziran 2010 tarihleri arasında Lefkoşa Türk Belediyesi Meclis Üyesi görevlerinde bulundu. 2000 yılında Eski Eserler ve Müzeler Dairesi’nden emekliye ayrıldı. Halkbilim araştırmalarına 1987 yılında üyesi bulunduğu Halk Sanatları Derneği (HAS-DER) çatısı altında başladı. Araştırmalarını yağmur duası, yatırlar (şehidalar), büyü, ölüm, manevi inançlar, arkeolojik eski eserler ve Osmanlı-İslam eserleri konularında yoğunlaştırdı. Yurtiçi ve yurtdışında eski eserler ile halkbilimi konularında çeşitli konferanslar verdi, sempozyumlara bildiriler sundu. Araştırma yazılarının büyük bir bölümü 1989-1993 yılları arasında Yazı İşleri Sorumluluğunu sürdürdüğü Halkbilimi Dergisi’nde, 1990 yılında Kıbrıs Kültür-Sanat ekinde, 1999-2011 yılları arasında Avrupa/Afrika Gazetesinde, 2012 – 2016 yılları arasında Yenidüzen Adres dergisinde ve diğer dergilerde yayınlandı. Bu yazıların bir kısmı Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği tarafından 2017 yılında “Kıbrıs’ın Geçmişine Yolculuk”adında yayımlandı.
Halk Sanatları Derneği’nin düzenli olarak gerçekleştirdiği Sempozyumlara sunduğu bildirilerinin büyük bir kısmı KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın yayınladığı “Halkbilimi Sempozyumları II” (1997), “Halkbilimi Sempozyumları III” (2001) ve “Halkbilimi Sempozyumları IV”(2002) kitaplarında yayınlandı. “Kıbrıs Türk Halkbiliminde Ölüm” adlı ilk kitabı 1997 yılında Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı tarafından ve “Kıbrıs’ta Osmanlı-Türk Eserleri” adlı ikinci kitabı ise 2005 yılında yayımlandı. Bu kitabın genişletilmiş şekli “Ottoman, Islamic and Islamised Monuments in Cyprus” adıyla İngilizceye tercüme edilip 2009 yılında yayımlandı. Halkbilimine sağladığı katkılardan dolayı 1994 yılında Halk Sanatları Derneği tarafından “Halkbilimi Hizmet Ödülü”ne laik görüldü. Türkçe olarak yayınlanan “Kıbrıs’ta Osmanlı-Türk Eserleri” adlı kitabı ve diğer inceleme - araştırma yayınlarından dolayı 26 Temmuz 2006 tarihinde Kıbrıs Türk Otelciler Birliği (KITOB) tarafından “Green Olive Özel Turizm Ödülü”ne layık görüldü.1982 yılından itibaren gerçekleştirdiği araştırma yayınları ile “Ottoman, Islamicand Islamised Monuments in Cyprus” adlı kitabı nedeniyle 2016 yılında Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği Ali Nesim Edebiyat Ödülleri kapsamında “Araştırma Ödülü’ne” layık görüldü.
Tarihi Lefkoşa’da Geçmişe Yolculuk adlı kitabı Lefkoşa Limasol Bankası Kültür Yayınları arasından,2019 yılında yayımlandı.
Araştırmacı-yazar dostu Zekai Altan’la birlikte hazırladıkları 23 yıllık araştırma kitapları “Karpaz’ın Geçmişine Yolculuk” kitabı ise vefatından kısa bir süre önce yayımlanmıştı.
