Kıbrıs’ta 46 yıllık öyküye sahip demir yolu taşımacılığından günümüze kalan Güzelyurt’taki mal hangarı, aslına uygun olarak restore edilerek, müze olarak hayat buluyor.
Tren taşımacılığının başladığı 1900’lerin başından ortalarına kadar bölgenin dışarıya açılan kapısı durumundaki Güzelyurt (Morphou) İstasyonu’nun kültür mirası olarak ülkeye kazandırılması amaçlı proje kapsamında, yıllardır Güzelyurt Festival Parkı’nda bulunan ve korunan tarihi tren de buraya taşındı.
Restorasyon çalışmalarına 2017’de Turizm ve Kültür Bakanlığı tarafından başlanan ve Eski Eserler ve Müzeler Dairesi’nin yürüttüğü; hangar alanının peyzaj düzenlemesi, elektrik işlerinin tamamlanması ve son olarak geçen hafta, Güzelyurt Belediyesi’ne ait tarihi tren lokomotifinin de eski yerinden sökülüp temizlenerek restore edilen binanın bahçesine getirilmesiyle çalışmaları tamamlanan müze, Uluslararası Müze Günü olan 18 Mayıs’ta ziyarete açılıyor.
Açılış töreni saat 10.00’da yapılacak müze, Müze Günü dolayısıyla çarşamba günü diğer tüm müzeler gibi ücretsiz gezilebilecek.
Tarihi garın müzeye dönüşme sürecini TAK’a anlatan Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü Nazım Ced, adada bir dönem önemli yere sahip demir yolu taşımacılığıyla ilgili tarihi bilgiler de paylaştı.
GÜZELYURT TERMİNALİ, İKİNCİ KISMIN SON, ÜÇÜNCÜ KISMIN İLK İSTASYONU…
Ada’nın İngiliz yönetiminde olduğu 1905-1951 yılları arasında “Cyprus Government Railway (Kıbrıs Hükümeti Demir Yolu (K.H.D.))” adıyla faaliyet gösteren demir yolunun üç kısmının ilki, Mağusa- Lefkoşa arasında Mesarya Ovasından geçen hatta hizmet veriyordu ve 35,5 mil (57 km) uzunluğundaydı. 1907’den 1951’e kadar faaliyette olan Güzelyurt terminali, KHD’nin ikinci kısmının son, üçüncü kısmının ise ilk istasyonuydu.
Aralık 1907 tarihine kadar, batıda Lefkoşa'dan Güzelyurt’a 24 mil (38 km) uzunluğunda ikinci bir kısım eklendi. Haziran 1915’e kadar Güzelyurt 'tan Evrihu (Evrychou)’ya 14,5 millik (23 km) bir uzatma yapıldı. Mağusa'da limandan istasyona kadar olan 1,5 millik (2.4 km) kısım hariç toplam uzunluk 74,5 mil (120 km) oldu.
1932 yılında, Lefkoşa’nın batı hattı kapatıldı. 1933 yılında son 5 millik bölümü olan Çamlıköy (Kalo Chorio)- Evrihu dışındaki kısım yeniden açıldı.
Zaman geçtikçe, karayolu taşımacılığı giderek daha popüler ve daha sürdürülebilir bir ulaşım aracı olmaya başladı. Yıllar içinde, demir yolunun varlığını sürdürebilme konusunda yaşadığı sorunlara çözüm bulunamadığı için, 10 Kasım 1951 tarihinde, İngiliz Hükümeti resmi bir genelge yayınlayarak K.H.D.’nin yılsonunda kapatılacağını duyurdu. 31 Aralık 1951 Pazartesi günü Lefkoşa (Nicosia) İstasyonu’ndan kalkan son tren, yine 1905'te ilk treni çeken 12 numaralı lokomotif tarafından çekildi.
Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü Nazım Ced, günümüze kadar ayakta kalan istasyon binası, vagon hangarı ve mal hangarının, Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından 1999 yılında anıt bina ilan edilmelerine rağmen özel amaçlarla, özel şahıslarca kullanılmakta olduğunu anlattı.
Kullanıcılarının tahliye edilmesiyle restorasyon projesinin binanın eski fotoğraflarından yararlanılarak hazırlandığına işaret eden Ced, binanın “Demir Yolu Müzesi”ne dönüştürülmesi amacıyla 14 Kasım 2017 tarihinde restorasyon çalışmalarına başlandığı, bir yılda tamamlandığı, ilerleyen süreçte binanın bulunduğu alanın peyzaj düzenlemesi ile elektrik işlerinin 31 Aralık 2019 ile 21 Aralık 2020 tarihleri arasında gerçekleştirildiğini kaydetti.
Bu binalardan en kötü durumda olan ve yıkılmaya yüz tutmuş hale gelen mal hangarının dikkati çektiğini ifade eden Ced, bu tarihi binanın restore edilerek müzeye dönüştürülmesi projesinin yine Fikri Ataoğlu’nun Turizm ve Çevre Bakanı olduğu dönemde başlatıldığı ve kendisinin de bu görevde bulunduğu bir yıllık sürede önemseyerek öncelik verdiği bir çalışma olduğuna vurgu yaptı.
Atıl durumdaki binayı restore ettikten sonra Festival Alanındaki treni de sergilemek amacıyla tren istasyonunun bahçesine getirdiklerini anlatan Nazım Ced, bu eseri yalnız Güzelyurt’a değil tüm ülkeye bir kültür mirası olarak kazandırmaktan mutlu olduklarını ifade etti.
Güzelyurt istasyonunun tarihi geçmişi
Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü Nazım Ced, Güzelyurt İstasyonu ile ilgili olarak şu bilgileri aktardı:
“1907’den 1951’e kadar faaliyette olan Güzelyurt (Morphou) terminali,
Kıbrıs Hükümeti Demir Yolu’nun ikinci kısmının son, üçüncü kısmının ise ilk istasyonudur. İki katlı 2. sınıf istasyon binası haricinde, iki yataklı lokomotif hangarı, lokomotifleri döndürmekte kullanılan platform ve mal hangarları ile donatılmıştı. İstasyon binası ile hangarlar (biri hariç) günümüze kadar ayakta kalmıştır.
Güzelyurt (Morphou) İstasyonu, 1932 yılında Lefkoşa (Nicosia)’nın batısındaki demir yolu hattının trafiğe kapatılması ile Çamlıköy’e (Kalo Chorio) kadar olan hattın tekrar açıldığı 1933 yılına kadarki bir yıllık süreçte hizmet verememiştir.
Güzelyurt (Morphou) İstasyonu trafiğe açıldığı 31 Mart 1907’den, K.H.D.’nin faaliyetlerinin sonlandırıldığı 1951 yılına kadar bölgenin dışarıya açılan kapısı olmuştur. İstasyon, Mağusa’dan (Famagusta) 59.5 mil (95 km) mesafede idi ve Güzelyurt (Morphou) ile Mağusa (Famagusta) arasındaki yolculuk yaklaşık 4 saat sürmekteydi.
Demir yolu ile narenciye merkezi olan Güzelyurt’tan (Morphou) Mağusa’ya (Famagusta) narenciye taşınmıştır. İstasyonda posta hizmetleri de verilmekteydi. Sadece 1918-1919 yılları arasında, Güzelyurt’tan (Morphou) demir yolu ile 21 bin 938 ton yük taşınmış olması demir yolunun ve istasyonun önemini anlamamıza yardımcı olmaktadır.”
