Avrupa Birliği (AB) tarafından 2004 yılında kabul edilerek uygulamaya konulan Kuzey’den Güney’e malların geçişlerini düzenleyen Yeşil Hat Tüzüğü kapsamındaki satışların, bu yıl sonunda, 12 milyon euroya ulaşarak son 18 yılın en yüksek seviyesini görmesi bekleniyor.
AB tarafından tüzüğün uygulaması için yetkilendirilen Kıbrıs Türk Ticaret Odası’ndan (KTTO) yetkililer, son yıllarda, tüzük kapsamında yapılan satışların, yıllık ortalama 5 milyon euro dolaylarında seyrettiğini ancak, bu yıl sonunda, satışların 2004’ten bu yana ilk kez arzu edilen iki haneli rakamlara ulaşacağını belirtiyor ve bunu bir başarı olarak nitelendiriyor.
Yetkililer, geçen yıl, tüzük kapsamında, 6,1 milyon euroluk ihracat hacmi yakalandığını, sadece bu yılın ilk yarısında ise, satışların halihazırda 6 milyon euroya ulaşmış durumda olduğunu belirterek, bu yıl sonunda ise, bu rakamın geçen yıla göre iki kat artışla 12 milyon euroya ulaşmasını öngörüyor.
2004’ten bugüne kadar tüzük kapsamında, en yüksek satış hacmi, 7,1 milyon euroyla 2008’de, ikinci en yüksek satış ise 6,1 milyon euro ile geçen yıl kaydedilmişti. Oda’nın verilerine göre 2004’te 470 bin euro, 2005’te 1,6 milyon euro, 2006’da 3,2 milyon euro, 2007’de 4,1 milyon euro, 2008’de 7,1 milyon euro, 2009’da 6 milyon euro, 2010’da 5,9 milyon euro, 2011’de 5,3 milyon euro, 2012’de 4,1 milyon euro, 2013’te 3,8 milyon euro, 2014’te 3,6 milyon euro, 2015’te 3,7 milyon euro, 2016’da 4,3 milyon euro, 2017’de 4,7 milyon euro, 2018’de 4,5 milyon euro, 2019’da 5,3 milyon euro, 2020’de 4,6 milyon euro, 2021’de ise 6,1 milyon euro satış oldu.
Oda yetkilileri, satışların iki haneli rakamlara ulaşacak olmasını; Türk Lirası’nın döviz karşısında değer kaybı, pandemi sonrasında küresel tedarik zincirinin kırılması sonucunda yaşanan sıkıntılar ve navlun ücretlerindeki artışla birlikte, Kuzey’in alternatif bir tedarikçi konuma gelmesinin ve tüzüğün uygulamasında yapılan bazı iyileştirilmelerin bir sonucu olarak görüyor.
KTTO yetkilileri, tüzüğün uygulamasında yapılacak bazı diğer iyileştirilmelerle satışların daha da artacağı inancında. Ancak yetkililer, son günlerde şirket üstüne kayıtlı araçların seyrüseferleriyle ilgili Güney Kıbrıs kaynaklı ortaya çıkan yeni bir sorunun tüzük kapsamında yapılan ticarete olumsuz yansıyacağını ve bu konunun ivedilikle çözülmesi gerektiğini belirtiyor.
Türk Ajansı Kıbrıs (TAK), Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında yapılan satışları, tüzükte yapılan iyileştirilmeleri ve Yeşil Hat Ticaretinden beklentileri, Kıbrıs Türk Ticaret Odası Genel Sekreter Yardımcısı İzzet Adiloğlu ile konuştu.
Annan Planı referandumu sonrasında, 29 Nisan 2004 tarihinde, AB Konseyi tarafından onaylanarak yürürlüğe konan Yeşil Hat Tüzüğü, kişiler ve malların Yeşil Hat üzerinden hareketlerini düzenliyor. Tüzük uyarınca, Ticaret Odası tarafından temin edilen Refakat Belgesi eşliğinde Kuzey’de üretilen malların Güney’e geçişi yapılıyor.
“İŞLENMİŞ GIDA ÜRÜNLERİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER KALDIRILMALI”
KTTO Genel Sekreter Yardımcısı İzzet Adiloğlu, Yeşil Hat Tüzüğü’nün, Annan Planı sonrasında, AB tarafından Mali Yardım Tüzüğü ve Doğrudan Ticaret Tüzüğü ile birlikte kabul edilen üç tüzükten biri olduğunu, Yeşil Hat Tüzüğü ile Mali Yardım Tüzüğü’nün uygulamaya konulduğunu, Doğrudan Ticaret Tüzüğü’nün ise halen askıda beklemede olduğunu hatırlattı.
AB Yeşil Hat Tüzüğü’nün, Kuzey’den Güney’e malların geçişini düzenlediğini belirten Adiloğlu, 2004’te uygulamaya giren bu mevzuat kapsamında, Kuzey’de üretilen malların Güney’e geçişinin mümkün olduğunu, ithal ürünler ile hayvan ve hayvansal ürünlerin geçişinin ise kapsam dışı olduğunu aktardı.
Adiloğlu, ancak 2007’de AB Komisyonu tarafından tüzükte yapılan ilk değişiklikle, tüzük kapsamı dışında olan hayvan ve hayvansal ürünlere bir istisna sağlanarak, taze balık ve balın ticari geçişine uygulanan yasağın kaldırıldığını, geçen yıl nisan ayında da, bu istisnai duruma, Menşe İsmi Korumalı Ürün (PDO) statüsünde olan hellimin de eklenerek tüzük kapsamına alındığını anımsattı.
Adiloğlu, bu yıl temmuz ayında ise, tüzüğün uygulamasında, bazı işlenmiş gıda ürünlerinin geçişlerinin önündeki engellerin kaldırılmasıyla, Kıbrıs Türk üreticilerin zeytinyağı, harnup pekmezi, reçeller, tahin, helva, meyve suyu (sadece portakal ve nar suyu) ürünlerinin geçişine izin verildiğini belirtti. Bunun; Tüzüğün kapsamının genişletildiği şeklinde algılandığını ancak tüzüğün kapsamının genişletilmediğini, sadece uygulamada bu altı ürün için “kategorik” engelin kaldırıldığını anlatan Adiloğlu, “Mevzuat uyarınca işlenmiş gıdanın Yeşil Hat üzerinden geçişi için bir engelin olmaması gerekiyor. Çünkü prensip; yerel ürün ve üretim olmasıdır, yani üretim ve ürün yerel olduktan sonra bu kapsam içerisindedir. Ancak bunu, Rum tarafı halk sağlığı gerekçesiyle engelliyordu” dedi.
Oda’nın mücadelesinin birinci maddesinin işlenmiş gıdaların önündeki engellin kaldırılması olduğunu söyleyen Adiloğlu, 2018’de Ticaret Odası’nın Komisyonla birlikte, bu konuda bir çalışma yaptığını ancak herhangi bir gelişme olmadığını, bu yıl, Rum tarafında bu konuda “irade değişikliği” olmasıyla bu ürünlerin geçişlerinin önündeki engellin kaldırılması yönünde bir karar alındığını belirtti.
Bu engellin, sadece bu altı ürün için kaldırdığını yineleyen Adiloğlu, ancak bunun “kabul edilebilir” olmadığını belirterek, “Mevzuatta işlenmiş gıda ne ise onun kabul edilebilir olması lazımdır” dedi. Adiloğlu, şu ana kadar, zeytinyağının ikinci, tahinin da ilk satışının yapıldığını da belirtti.
Adiloğlu, bu yılın temmuz ayında, Avrupa Komisyonu’nun Yeşil Hat Tüzüğü’nde değişiklik yaparak, tüzüğü; bitki ve bitki ürünlerinin AB’ye girişi için bitki sağlığı sertifikası düzenlemesini öngören AB’nin tarımsal ürünlerle ilgili genel mevzuatındaki değişikle uyumlaştırıldığını söyledi.
İzzet Adiloğlu, “Bu değişiklikle birlikte, artık tüm meyve-sebzeler, patates ve narenciye ürünlerinde olduğu gibi, Güney’e geçişleri için bitki sağlığı sertifikası düzenlemesine tabi oldu” dedi.
Adiloğlu, Oda olarak işlenmiş gıdadaki engellere karşı mücadele ederken, gıda ve gıdaya temas eden ürünlerin önünde bulunan engellere karşı da eş zamanlı bir mücadele verdiklerini anlatarak, “Pizza kutusu ve karton bardak yerli üretim olmasına rağmen Rum tarafının bu ürünlerin geçişini de engelliyor. ‘İşlenmiş gıda ürünlerinde bir açılım oldu, bu ürünlerde de neden bir açılım olmuyor’ mücadelesini veriyoruz. Şu anki hedefimiz; mevzuatta satışı öngörülen ama uygulamada engellenen karton bardak ve pizza kutularının önünün açılmasıdır” dedi.
TÜZÜK KAPSAMINDA GÜNEY’E SATIŞLAR
Adiloğlu, son beş yıldır, tüzük kapsamında, Güney’e yapılan yıllık ortalama satışların 5 milyon euro civarında kaldığını, bir türlü artış göstermediğini belirten, bunda, Oda olarak hacmin artması için kalmasını istedikleri uygulamadaki tüm bu engellerin ve ayrıca piyasa koşullarının önemli bir ekten olduğunu anlattı.
Adiloğlu, pandemiye rağmen, temasız ticaret yolu ile, 2020’de, 2019 yılına göre, satışlardaki düşüşü yaklaşık yüzde 15’te tutmayı başardıklarını söyledi. Adiloğlu, 2019’da satışlar 5,3 milyon euro iken, 2020’de, pandemi koşullarında, satışların 4,6 milyon euroya düştüğünü aktardı.
Döviz kurunun etkisiyle, 2021’de, 2020 yılına göre, satışların 6,1 milyon euroya çıkarak, yüzde 33’lük artış gösterdiğini söyleyen Adiloğlu, “Oda’nın elindeki geçici rakamlara göre bu yılın ilk altı ayında, 6 milyon euroluk satış hacmini haziranda yakaladık. Dolayısıyla yıl sonunda ticaret hacminin iki haneli rakamlara çıkmasını bekliyoruz, satışlarda en az yüzde yüz artış olması beklentimiz var” dedi.
“Hedefimiz; ticaret hacmi rakamının iki haneli rakamları bulmasıydı” diyen Adiloğlu, iki ana unsurun bu beklentilerini öne plana çıkardığını söyledi. Adiloğlu, “Bunlardan biri döviz kurlarındaki artış. Türk lirasındaki değer kaybı euronun alım gücünü artırdı. İkincisi ise, pandemiden dolayı tedarik zincirinin kırılması sonucu yaşanan sıkıntılar ve navlun ücretlerindeki artış. Biz, bu sıkıntıları yaşayan oradaki firmalara alternatif olduk ve bu da tüzük kapsamındaki ticaret hacmini artırdı” diye konuştu.
