Tsunami kelimesi Japonca’da liman dalgası anlamına gelen bir sözcükten türedi. Japonya’da coğrafi konum itibarıyla sık sık tsunamiler meydana gelebiliyor. Tsunami; okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, deniz altındaki nükleer patlamalar gibi sebeplerle bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgası anlamına geliyor. Günümüzde tsunamilerin yüzde 80’i Pasifik Okyanusu’nda meydana geliyor. Türkiye’de ise her ne kadar tsunami olanaksız gibi görülse de aslında tarihte de ülkemizde birçok deprem tsunami meydana geldiği görülüyor. Özellikle İstanbul coğrafi konumu itibarıyla tsunamilerden oldukça fazla etkilenmiş. Biz de geçmişten günümüzde İstanbul’da meydana gelen tsunamileri yazdık.

Depremlerin tsunamiyi tetiklediği fikri ilk olarak Yunan tarihçi Tukididis tarafından Peleponnes Savaşı’nın Tarihi adlı kitabında öne sürüldü

Tukididis, tsunamilerin denizaltı depreminden kaynaklandığını belirtti. Ancak 20. yüzyıla dek tsunamiler hakkında pek fazla şey bilinmiyordu.

Tsunamiler genellikle doğal sebeplerle kaynaklanıyor. Ancak tarihte beşeri faktörlerle de yapay tsunamiler yaratılmaya çalışıldı ancak başarılı olunamadı

Tsunamiler, özellikle depremlerin ardından ortaya çıktığında büyük hasarlara neden olabiliyor. Türkiye de deprem kuşağında yer alan bir ülke ve sık sık depremlerle yüzleşiyor

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi’nin yayınladığı verilere göre Türkiye’de meydana gelen depremlerden 13 tanesinde tsunami oldu. Türkiye’de meydana gelen bu 13 tsunamide toplam 35 bin insan hayatını kaybetti

Bu tsunamilerden birçoğu ise İstanbul depremlerinin ardından gerçekleşti. İşte geçmişten günümüze İstanbul’da meydana gelen tsunamiler;

1. 24 Ağustos 358 İstanbul depremi ve tsunami

Bu tarihlerdeki depremler hakkında pek fazla bilgi olmasa da 358 yılında gerçekleşen depremin İzmit’i yerle bir ettiği biliniyor. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi verilerine göre bu depremin büyüklüğü 9 ya da üzereydi. Deprem tsunamiye neden oldu. Bu depremin ardından kentte, 402, 412, 417, 423, 437 ve 442 yıllarında meydana gelen depremler çeşitli hasarlara yol açtı.

2. 15 Ağustos 553 İstanbul depremi ve tsunami

Tarihi kaynaklara göre İstanbul’u vuran bir başka deprem dalgası 15 Ağustos 553 yılında gerçekleşti. Bölge, 40 gün boyunca sallandı. Takip eden yılın yaz aylarında İstanbul’a uğrayan bir dizi deprem, şehre bir kez daha büyük çaplı zarar verdi, Yedikule’nin surlarından tutun da kiliselere kadar birçok yerde yıkım meydana getirdi. Marmara Denizi’nde gerçekleşen tsunami sonrası şehrin iç kısımları sular altında kaldı. Bu depremden İstanbul’un yanı sıra İzmit de etkilendi ve bölgede taş üstünde taş kalmadı.

3. 26 Ekim 986 İstanbul depremi ve tsunami

26 Ekim 986 İstanbul-Trakya arasında bir deprem meydana geldi. O dönem Bizans İmparatoru, II. Basileios’tu. Deprem son derece şiddetliydi, pek çok bina yıkıldı. Depremde zarar gören yapılardan biri de Ayasofya’ydı. Kubbenin bir kısmı yıkıldı ve o klise bir süre ibadete kapatıldı. Depremle birlikte ise bir tsunami de gerçekleşti.

4. 10 Eylül 1509 Büyük İstanbul depremi ve tsunami

Küçük Kıyamet (Kıyamet-i Suğra) olarak adlandırılan ve son derece şiddetli olan bu depremin şehrin zemininde büyük yarıklar oluşturduğu ve insanların oradan düşerek kaybolduğu söylenir. Depremde o zamanki nüfusun yüzde 10’u olan 13 bin kişi yaşamını yitirdi. Bu kişilerin arasında Osmanlı Hanedanından olanlar da bulunuyordu. Depremin büyüklüğü ve yarattığı ağır hasar sebebiyle halk uzun süre toparlanamadı. Kaynaklara göre bu deprem bir tsunamiye de neden oldu. Deprem sonrası oluşan tsunami, şehri sular altında bıraktı. Tsunami 6 metreden büyük dalgalara neden oldu. Çınarcık havzasında meydana gelen bir jeolojik formasyonun depremin tarihiyle uyuştuğu belirtiliyor. Bu da tsunami oluşumunu kanıtlıyor.

5. 22 Mayıs 1766 İstanbul depremi ve tsunami

1766 yılında yaşanan bu deprem de oldukça şiddetliyi ve binlerce insan hayatını kaybetti. Marmara Denizi’nin doğusunda gerçekleşen bu deprem İzmit’ten Tekirdağ’a kadar uzanan geniş bir alanda etkili oldu. Depremin ardından oluşan tsunami ise limanları kullanılamaz hale getirdi. Galata, Boğaziçi ve Mudanya kıyılarında deniz seviyesinde yükselmeler gözlenlendi ve Marmara Denizi’ndeki küçük adacıklar yarı-yarıya sular altında kaldı.

6. 10 Temmuz 1894 İstanbul depremi ve tsunami

7 büyüklüğündeki bu depremde de binden fazla kişi yaşamını yitirdi. Pek çok bina yıkıldı. Deprem 1.5 metre yüksekliğinde tsunamiye neden oldu. Marmara sahillerinde denizin önce 200 metre çekildiği, ardından şiddetli dalgaların geldiği, kıyıdaki kayık ve teknelerin parçalandığı belirtilir.