11 Şubat 1959 Zürih ve 19 Şubat 1959 tarihli Londra Anlaşmaları esas alınarak hazırlanan Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası , Garanti ve İttifak Anlaşmalarının ardından 15-16 Ağustos 1960 gecesi Lefkoşada Kıbrıs Cumhuriyeti Anlaşmaları imzalandı.
Bu anlaşmalarla Nüfus olarak çoğunluk olan ama egemen unsur olmayan , eşit kurucu unsur olan Kıbrıs Rum toplumu ile nüfus olarak az ama azınlık olmayan eşit kurucu unsur Kıbrıs Türk toplumu arasında varılan mutabakat ile Kıbrıs Cumhuriyeti oluşturulmuştur.
Bu birbirinden farklı iki egemen ana unsur , “Koloni Sistemi”nden bağımsızlığa geçişte dünyada benzeri olmayan bir ortak Cumhuriyet kurmuşlardır. 1960da Kıbrıs Cumhuriyeti kuruluşundan 1 ay sonra BM örgütüne üyelik için başvurmasının ardından üye olurken Nisan 1961de de İngiliz Milletler Topluluğuna (Commonwealth) kabul ediliyordu.
Kıbrıs Cumhuriyeti içerisinde nüfus olarak çoğunlukta bulunan Rumların , nüfus olarak azınlıkta bulunan Kıbrıs Türklerinin devlet mekanizmasından uzaklaştırmaması için Garanti ve İttifak Sistemi kurulmuştur.
Garanti ve İttifak sisteminin Kıbrıs Cumhuriyeti içerisinde önemli bir yeri vardır.Garanti ve İttifak Anlaşmaları , Kıbrıs Cumhuriyeti için BM Anlaşmasının 73. Maddesinin (b) fıkrasına göre belirlenmiş olup Kıbrıs Cumhuriyetinin temelini oluşturmaktadır.
21 Aralık 1963 Kanlı –Noel saldırılarının yaşandığı günlerde garantör devlet olarak Türkiyenin , diğer garantör devletlerle yapmış olduğu görüşmelerin sonuçsuz kalması üzerine Garanti ve İttifak Anlaşmalarının 3. Maddesine uygun olarak Türk Hava Kuvvetlerine bağlı savaş uçakları Lefkoşa üzerinde ihtar uçuşu yapmıştı.
Konunun BM Güvenlik Konseyine taşınması üzerine 18 Şubat 1964de başlayarak 4 Marta kadar devam eden birleşiminde BM Güvenlik Konseyi almış olduğu 186 sayılı kararıyla Kıbrıs Hükümetinden şiddet ve kan dökülmesini önleyecek tedbirler alınması istenirken, Türkiyeye yönelik olarak kararın I. maddesinde “uluslar arası barışı tehlikeye sokacak herhangi bir harekatın yapılmaması isteniyordu”.
Rumlar , Garanti ve İttifak Anlaşmalarını BM Güvenlik Konseyine taşırken bu anlaşmaların iptalini de istiyordu.Konu ile ilgili yapılan görüşmelerde :
19 Şubat 1964 tarih ve 1096 sayılı Güvenlik Konseyi toplantı tutanaklarının 74 numaralı paragrafında ABD Büyükelçisi Stevenson; Garanti ve İttifak anlaşmalarının BM anlaşmalarının ilgili maddelerine aykırı olmadığını ve hatta Garanti ve İttifak Anlaşmalarının Kıbrıs Cumhuriyetini oluşturan anlaşmaların parçası , ayrılmaz bir kısmı olduğunu ve anlaşmanın veya herhangi bir anlaşmanın gözden geçirilmesi veya iptal edilmesinin ancak imzacı tüm tarafların ortak onayı ile olabileceğini belirtmiş ve imzacı tüm tarafların dışında anlaşmada herhangi bir değişiklik konusunda BM Güvenlik Konseyinin dahi yetkisiz olduğunu dile getirmiştir.Kaynak: Mehmet Şükrü Gürel, Güney Kıbrıs Temsilciler Meclisi Kararı, 3 Mart 2010, Uluslararası İlişkiler ve stratejik Analizler Merkezi )
ABD Büyükelçisi Stevensonun; Garanti ve ittifak anlaşmalarının BM Anlaşmalarının iptali için imzacı tüm tarafların ortak onayı olarak belirttiği taraflar , İngiltere, Yunanistan, Türkiye , Kıbrıs Türk ve Rum Toplumlarıdır.
Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 181. Maddesinde İngiltere, Yunanistan ve Türkiyenin Garanti ve Askeri İttifak Anlaşmasının Anayasa hükmüne haiz olduğunu , 182. Maddenin 1. Fıkrasında Garanti ve İttifak Anlaşmasında yer aldığı maddelerinin Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının temel maddeleri olduğu ve hiçbir surette gerek değiştirme , gerek ilave veya gerekse kaldırma suretiyle tadil edilemeyeceğini belirtmektedir.
Rum liderliğinin 3 Temmuz 1990da ABne üyelik müracaatının tek nedeni vardı. O da Garanti Anlaşmalarından ve özellikle Türkiyenin garantörlüğünden kurtulmaktı !..
Rum-Yunan ikilisi , “Garantörlük hakları geçmişte kalmıştır. AB üyesi olan bir ülkenin garantörü , AB üyesi olmayan bir ülke olamaz” diyerek Türkiyenin garantörlük hakkının kaldırılmasını istemektedir. Rum-Yunan ikilisi Türk askerinin Kıbrıstan çıkışı sağlamak adına garantörlük sistemi kaldırılmak istenirken İngiltere ve Yunanistan buna yeşil ışık yakmaktadırlar.
19 Şubat 2010 tarihinde Güney Kıbrıs Rum Temsilciler Meclisinde , “Avrupa Birliğine üye bir devlet olan Kıbrıs Cumhuriyetinde garantiler ve garantörler düşünülemez” kararı alınmıştır.
50 yıl önce de 19 Şubat 1964de ‘sözde Kıbrıs Cumhuriyeti , Garanti ve İttifak anlaşmalarının iptal edilmesi için BM Güvenlik Konseyinde ilk teşebbüsünde bulunmuştur.
Sonuç olarak : Garanti ve ittifak Antlaşmaları BM anlaşmasının ilgili maddesine aykırı değildir. Garanti ve İttifak Anlaşmaları Kıbrıs Cumhuriyetini oluşturan anlaşmaların bir parçası ve ayrılmaz bir kısmıdır.
Garanti Anlaşmasının gözden geçirilmesi , değiştirilmesi veya iptal edilmesi ancak imza eden tüm tarafların onayı ile olabilir.Konu Garanti ve İttifak anlaşmalarındaki herhangi bir değişiklik konusunda BM Güvenlik Konseyi dahi yetkili değildir…..
