Gebelik, başlı başına ayrı bir serüvendir. Bu süreçte uygulanan beslenme düzeni hem anne için hem de bebek için gerek gebelikte gerekse yaşamın ilerleyen dönemlerinde önem taşır. Gebeliğin ilk aylarında vücutta hormon farklılıkları oluşmaya başlarken, gebeliğin ikinci trimestrinde (3-6 aylık dönem), bebeğin beyin ve sinir gelişiminin en üst olduğu dönemlerdir. Son trimestir da ise (6-9 ay) bebek gelişimini tamamlar ve büyüme hızı artış gösterir. Yaşamın her evresinde beslenme önemlidir. Doğru besin seçimi, uygun tüketimi bebeğin zekasına doğrudan katkı sağlar.
Bu haftaki yazımızda gebelik süresince bebeğin beyin ve sinir gelişimini etkileyen besinlere yer vereceğiz.
Yağ asitleri
Santral sinir sisteminin yapısal maddesinin %50-60’ını lipitler oluşturur. Çocuğun zeka gelişimi anne karnında başlar ve doğumdan 6 yaşına kadar devam eder. Beyin gelişiminin hızlı olduğu gebeliğin son trimestirinde plasenta fetusa omega-6 yağ asiti, araşidonik asiti ve omega-3 yağ asitinden DHA alımını sağlar. DHA’nın yetersiz alımı öğrenme kapasitesini olumsuz yönde etkiler. DHA ve araşidonik asit nöroloji (sinir sistemini) gelişimini olumlu yönde etkiler. Bebekler özellikle görme ve nöral fonksiyonlarının gelişiminde çoklu doymamış yağ asitlerinin olumlu etkileri vardır.
DHA Kaynakları : Soğuk sularda yaşayan yağlı balıklar (somon balığı), Orkinos tipi ton balığı, uskumru, sardalya, hamsi, Keten tohumu yağı (%60), Kivi (%52), Semizotu(%35) daha az oranlarda ceviz, badem, fındık, soya filizi, kuru fasulye, soya fasulyesi, nohut, mısır, mısır unu, çörek otu yağı, kanola yağı, soya yağı,tatlı patates, marul, lahana, brokoli ve diğer yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.
Omega-6 Kaynakları : Ayçiçek yağı, Mısırözü yağı, tahıl ürünleri.
Folik asit
Folik asitin yetersiz alımı ile düşük doğum ağırlıklı bebekler, nöral tüp defektleri ve annede magaloblastik anemi oluşabilir. Folik asitin diyetle yetersiz alımından çok, yanlış pişirme yöntemleri ile kaybı olmaktadır. Bu nedenle folik asit kaynağı olan besinlerin tüketiminde pişirme yöntemlerine dikkat edilmelidir. Gebelikte folik asit ihtiyacı belirgin şekilde artar ve günlük ihtiyaç iki katına çıkar. Anne adaylarının gebe kalmadan en az bir ay önce folik asit kullanımına başlaması önerilmektedir.
Folik asitin kaynakları; koyu yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, et, süt, yoğurt ve türevleri, yumurta ve tahıllar olarak sıralanabilir.
Vitaminler
Deneysel ve klinik çalışmalarda diyetle antioksidanların yetersiz alımının bilişsel işlevler ile ilişkili olarak Alzheimer ve parkinson hastalığının oluşmasına zemin hazırladığı belirtildi. A,C, E vitamini, B grubu vitaminleri bu süreçte önem taşır.
B6 vitamini ; santral sinir sistemi gelişiminde rol alır, Kaynakları; B6 vitamininden zengin bitkisel kaynaklar tam tahıllar, baklagiller, muz, kabuklu yemişler, patates, karnı bahardır.
B12 vitamini; Gebelik sırasında DNA sentezinin yapılabilmesi için B 12 vitaminine ihtiyaç vardır. Bu vitamin süt, yoğurt, yumurta, peynir ve et gibi hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur. Besinlere uygulanan hatalı hazırlama ve pişirme yöntemleri, B12 vitamininin vücutta kullanılmasını engellemektedir.
A vitamini ; A vitamini, hem bebeğinizin hem de sizin hücre sağlığınıza çok önemli katkılarda bulunur. Balık, süt, yoğurt, yumurta sarısı, havuç, koyu yeşil yapraklı sebzeler, domates gibi sebzelerde yüksek miktarda A vitamini bulunur. Bu vitaminin özelliği, yağda eriyebilen bir vitamin olmasıdır.
C vitamini ; C vitamini, bitkisel kaynaklı besinlerde bulunan demirin vücut tarafından emilimine yardımcı olur. Gebelikte demir ihtiyacınız yaklaşık iki katına çıktığı için C vitamini alımı sağlanmalıdır. C vitamini aynı zamanda vücudu enfeksiyonlara karşı da korur. Turunçgiller, domates, brokoli, kivi, kuşburnu ve patates C vitamininin zengin kaynaklarıdır.
Mineraller
Vücutta belli bir oranda bulunan büyüme, gelişme ve sağlıklı bir yaşam için pek çok önemli görevleri olan besin öğeleridir. Demir, çinko , iyot gibi mineraller bilişsel gelişim üzerine etkilidirler.
Demir
Demir eksikliği çocuklarda dikkat, öğrenme ve okul başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Demir; yumurta, et ve türevleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller ve kuru meyvelerde bulunur. Gebelikteki demir ihtiyacını yeterli miktarda sağlamak zordur. Çünkü etkin bir şekilde emilimi sağlanamamaktadır. Bu nedenle demirden zengin bir diyete ek olarak, doktorunuzun verdiği demir takviyesini kullanmanız gerekir. Demir için kuru üzüm, kuru erik, kuru kayısı yenebilir veya portakal suyu içine pekmez de karıştırılabilir.
Çinko
Son yıllarda yapılan çalışmalarda, çinkonun büyüme üzerine olan etkisinin protein sentezi ve nükleik asit metabolizması ile ilişkisinin yanı sıra büyüme hormonu veya somatomedin yapımını artırarak geliştirdiği düşünülüyor. Bebeğinizin hücre büyümesinde, beyin gelişiminde ve vücut proteinlerinin yapımında çinkonun önemli bir rolü vardır. Kırmızı et, deniz ürünleri, süt, yoğurt ve türevleri, yumurta ve yağlı tohumların tüketilmesi, çinko alımı için gerekli besinlerdir.
İyot
Tiroit hormon yapımı için gereklidir. Gebelikte veya ntiroit fonksiyon bozukluğu olmayan kişilerin iyotlu tuz tüketmeleri gereksinimi karşılar, iyot yetersizliğinde, çocuklarda kretenizm denilen zeka geriliği yaşanır. İyot yetersizliği tiroit hormon yetersizliğine neden olarak, beyin ve sinir sisteminin normal gelişimini etkiler.
İyot kaynakları; deniz ürünleri, iyotlu tuz, ıspanak, soya fasülyesi, şalgam, kurufasulye ve sarımsak ,mezgit, soğuk ve derin su balıklarında iyot oranı yüksektir.
