Bu rol, en son 2014-2017 yılları arasında Norveçli diplomat ve dönemin Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide tarafından yürütülmüştü. Ancak Eide’nin Ağustos 2017’de istifasının ardından BM yeni bir atama yapmamış, aynı yıl Crans-Montana’daki müzakerelerin kesilmesiyle süreç tamamen durmuştu.
BM kaynakları, son yıllarda özel danışman yerine farklı bir pozisyonun tercih edildiğini belirterek, Genel Sekreter’in kişisel elçisi olarak Maria Angela Holguín’in görevlendirildiğini aktardı. Bu rol, özel danışmanlığa benzerlikler taşısa da bazı önemli farklılıklar içeriyor.
Kaynaklara göre özel danışman doğrudan BM Güvenlik Konseyi’ne rapor veriyor ve konseyin Kıbrıs’la ilgili kararlarına uymak zorundaydı. Bu nedenle müzakereler, iki tarafın siyasi eşitliği temelinde yürütülmek zorundaydı. Ancak 2020’de Ersin Tatar’ın Kıbrıs Türk lideri seçilmesinden bu yana federasyon temelinde müzakereleri reddetmesi, yeni bir özel danışman atanmasını engelledi.
Bunun yerine, kişisel elçi modeli benimsendi. Bu pozisyon doğrudan Genel Sekreter’e rapor veriyor ve taraflarla, daha önce kararlaştırılmış iki toplumlu, iki bölgeli federal çözüm çerçevesine bağlı kalmadan temas kurabiliyor.
Kaynaklar, özel danışmanlık görevinin Güvenlik Konseyi bütçesine, kişisel elçiliğin ise Genel Sekreter bütçesine bağlı olduğuna dikkat çekerek, Holguín’in rolünün mevcut kesintilerden etkilenmeyeceğini vurguladı. Yine de BM bütçesinin yaklaşık yüzde 25 oranında azaltıldığı, önümüzdeki yıllarda da ek kesintilerin beklendiği ifade edildi.
Aynı kaynaklar, Güvenlik Konseyi ile Kıbrıs’ın iki tarafının pozisyonlarının yeniden örtüşmesi halinde, “resmi müzakerelerin yeniden başlamasını engelleyecek hiçbir şeyin olmadığını” belirtti.
Bu süreçte, Kıbrıs’ın kuzeyinde 19 Ekim’de yapılacak seçimler de belirleyici olacak. Mevcut lider Ersin Tatar’a, federasyon temelinde müzakerelere dönüşü savunan eski başbakan Tufan Erhürman rakip olacak.
Ancak böylesi bir değişim için, geçtiğimiz hafta BM Genel Kurulu’nda “Kıbrıs sorununun federal model üzerine inşa edilemeyeceğini” söyleyen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ikna edilmesi gerekecek. Erdoğan, geçmişteki tüm federasyon girişimlerinin “Rum tarafının uzlaşmaz tutumu” nedeniyle başarısız olduğunu savunmuştu.