“Pandemi ile ortaya çıkan yeni şartlarla her yaş grubu farklı boyutlarda ve farklı açılardan etkilenmiştir. Tüm yaş grupları arasında küçük yaş grupları ayrıca ele alınmalı ve daha fazla odaklanılmalıdır. Çünkü çocukların sağlığı sadece bugünümüzü değil, yarını da etkileyecektir. Özellikle okul çağı çocukları bu süreçte hem biyolojik, hem de psikososyal yönlerden olumsuz etkilenmiştir. Bu anlamda sağlık profesyonelleri olarak çocuk sağlığının çok yönlü olarak ele alınması ve sadece aile ve okul yönetimleri olarak değil, uygun hükümet politikalarının da geliştirilmesi gerekmektedir. Çocukluk dönemi, okul öncesi ve okul çağı olarak iki süreçte ele alınmaktadır. Pandemi sürecinde okul çağı çocuklarının daha çok etkilendiği göz önünde bulundurularak, bu yazımda fizyoterapist kimliğim ve uzmanlık alanım sebebiyle, okul çağındaki çocukların pandemi sürecindeki hareket sistemi ve fiziksel aktivite düzeylerine ilişkin bilgiler ve öneriler bulacaksınız.
Fiziksel aktivite seviyesi ve obezite arasında zıt yönlü bir ilişki olduğu bilinmektedir. Buna göre; gelecek nesillerde obezite ve beraberindeki kronik hastalık gelişme riski düşünülecek olursa, sağlıksız ve üretken olmayan nesiller olasıdır. ABD’de yeterli seviyede yapılmayan fiziksel aktivitenin yıllık 117 milyar dolarlık sağlık masrafına sebep olduğu bildirilmiştir. Yine ABD’deki bir çalışma sonucunda, 12 yaşında fazla kilolu olan bir çocuğun yetişkinlik dönemlerindeki sağlık sorunlarına 3.47 milyar dolarlık harcama yaptığı saptanmıştır. Bu yüzdendir ki, obez çocuğu olan ailelere belli programlar verilerek çocuklarını uygun kiloya düşürmeleri için çaba sarfedilmekte ve başarı sağlanmazsa çocuklar koruyucu ailelere verilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) fiziksel aktivite rehberlerine göre okul çağındaki çocukların günde en az bir saat orta-yüksek şiddetli fiziksel aktivite (kalp hızını belirgin şekilde artıran düzeyde) ve haftada üç gün fiziksel uygunluk egzersizleri yapması önerilmektedir. Fiziksel uygunluk egzersizlerinin, özellikle masa başında uzun süreler geçirildiği dönemlerde çocuğun duruş düzgünlüğüne yönelik olması ve kısalabilecek kasların gerilmesi hedeflenmektedir. DSÖ’nün önerdiği seviyelerdeki bu fiziksel aktivite düzeyine pandemi öncesinde bile ulaşmak birçok çocuk için zordu. Bunun çeşitli sebepleri olsa da, en temelinde ekran tabanlı aktivitelerin (televizyon, ipad, telefon gibi) çekiciliği ve ders yoğunluğu bulunmaktaydı. Özellikle bizde olduğu gibi eğitimin geride kalmış yöntemlerle verilmesi nedeniyle oluşan ders yoğunluğu, çocukların fiziksel aktivite seviyelerini olumsuz etkilemekteydi. Tüm bunlara rağmen, pandemi öncesine bakacak olursak, spor aktiviteleri ve açık havada yapılan sosyal etkinlikler gibi çeşitli imkanlarla çocukların fiziksel aktivitelerinin desteklenmesi çok daha kolaydı. Okula devam edilen zamanlardaki ve uzaktan eğitimin yapıldığı karantina süreçlerindeki fiziksel aktivite seviyelerinin karşılaştırıldığı birçok araştırmada, çocukların fiziksel aktivite düzeylerinin karantina süreçlerinde anlamlı bir şekilde düştüğü görülmüştür. Yine yapılan birçok araştırmada, pandemi sürecinde en fazla %3 oranındaki çocuğun gerekli fiziksel aktivite seviyesine ulaşabildiğini gösterilmiştir.
Pandemi sebebiyle birçok ülkede eğitime çok kısa sürelerde aralar verilmiş ve bu kısa aralar için obezite risk çanları çalmıştır. Bizim ülkemizde ise aylardır okullar kapalı ve evlerde kalın uyarıları yapılmaktadır. Bizler en azından markete ve işlerimize gidiyoruz ancak çocuklar için durum gerçekten vahimdir. Evet en sonunda okulların açılacağı haberleri gelmeye başladı. Peki neler yapılmalıdır?”
Okul Yönetimleri ve Öğretmenler İçin Öneriler
- DSÖ’nün çocuklarda fiziksel aktivite için olan rehberlerinin güncel halleri takip edilmelidir. Çocuklar, gerekli düzeye aşamalı olarak ulaştırılmalıdır.
- En az matematik, türkçe vb. dersler kadar, beden eğitimi derslerine olan ihtiyaç da unutulmamalı ve gereken özen gösterilmelidir. Unutulmamalıdır ki, başarılı nesiller ancak sağlıklı nesillerle sağlanır.
- Her dersin işleyişine mümkün olduğu oranda fiziksel aktivite dahil edilmelidir. Sınıf içi fiziksel aktivite yaklaşımları uygulanmalıdır.
- Oyun veya spor aktiviteleri esnasında öğrencilerin birbiri ile temasları olabildiğince en aza indirilmelidir. Bunun için de küçük gruplar halinde ve aşamalı olarak tenefüs ve beden eğitimi saatleri planlanmalıdır.
- Çocukların oyun alanları, beden eğitimi yapılan alanları ve bu alanlarda kullanılan araç-gereçlerin devamlı temizliği sağlanmalıdır.
- Araç gereç paylaşımı gerektiren fiziksel aktivite etkinlikleri (örnek top oyunları gibi) ile vücut teması içeren etkinlikler (futbol, kör ebe gibi) tercih edilmemelidir. Bunlar yerine belirgin mesafelerde yapılabilecek fiziksel aktivite etkinlikleri (koşu, egzersiz, ayakla top sürerek topu hedefe ulaştırma yarışı, ayak tenisi/ayak voleybolu gibi) tercih edilmelidir.
Aileler İçin Öneriler
- Bu süreçte sadece matematik, ingilizce vb. dersler değil çocukların hareketsizliği için de endişe edilip çocuklar hareket yönünden de desteklenmelidir.
- Ev içerisinde fiziksel aktiviteyi artırıcı etkinlikler yaratılmalıdır. (Evin çeşitli alanlarına hoplama zıplama eğilme yapabileceği farklı engeller koyma gibi)
- Ev işlerinde görev paylaşımı yapılmalı ve özellikle hareketlilik içeren sorumluluklar çocuklara verilmelidir. (Örnek: çamaşır sermek, yerleri silmek vb.)
- Sosyal mesafe içerikli oyunlar bulunmalı ve mümkünse bu oyunlarla da olsa arkadaşlarıyla oynamaya teşvik edilmelidir.
- Ev içerisinde birlikte egzersiz yapılmalıdır. Özellikle youtube gibi platformlardan çocuk egzersiz vidyoları bulunup yararlanılabilir.
- Kurallara uyularak; açık hava yürüyüşleri, bisiklet sürme vb. aktiviteler birlikte yapılmalıdır.
En kısa sürede çocukların yeniden okullara döneceği günlerin gelmesini dilerim. Unutulmamalıdır ki; okul sadece çocuğun bilişsel düzeyi için eğitim yeri değil, aynı zamanda psikososyal gelişiminin desteklendiği en önemli yerdir. Sağlıkla ve hareketle kalın.”
