“Fakirlikten öte sefalete başladık”

Türkiye’de ekonomik kriz, 2022 yılında dar gelirlilerin adeta kabusu oldu. Tarihi seviyelerdeki yüksek enflasyon, daha önce görülmemiş hayat pahalılığı 7’den 70’e herkesi derinden etkiledi. Özellikle dar gelirliler tasarruf kemerini son deliğine kadar sıkmak zorunda kaldı.
Bu durum, eskiden ucuzluğuyla bilinen ve özel günlerden önce ziyaretçi akınına uğrayan tarihi Eminönü Çarşısı’nda da gözlendi. 2023 yılına günler kala, tezgahlardaki etiketler görenleri hüsrana uğrattı. Yılbaşı alışverişi için alışverişe çıkanlar elleri boş geri döndü.
Geçen sene 20 lira olan lokumun kilosu 60 liraya, geçen sene 200 lira olan pastırmanın kilosu 550 liraya, geçen sene 100 lira olan çerezin fiyatı 240 liraya çıktı. 4 kişilik bir aile ‘pastırma, kuruyemiş, lokum, kahve’den oluşan bir yılbaşı alışverişi yapmak istese; bir de evine yılbaşı ağacı ve birkaç parça süs alsa ortalama 2 bin lirayı gözden çıkarmak zorunda…
Tarihi çarşıda yurttaşlar ve esnaf, gelinen son durumu şu sözlerle özetlediler:
“CEBİNDEKİ PARA PUL OLMUŞ, HİÇBİR ŞEY YAPAMIYORSUN”
Yücel Karabaş: “Yurtdışından gelen adam 100-200 avro bozduruyor, o rahat ediyor. Senin cebindeki para pul olmuş, bir şey yapamıyorsun ki… Baka baka gidiyorsun ancak. Ne alabiliyorsun ki? Cebine 1000 lira koy, eve gidemiyorsun. Yılbaşı için alışverişi geçtim, kahvaltılık alamıyoruz çoluk çocuğumuza. Doymanın adını beslenme koymuşlarsa bu beslenme değil.”
“FİYATLARI GÖRÜNCE KAÇIYORUZ”
Sibel Kobal: ““Fiyatları görünce kaçıyoruz. Almak istediklerimizi alamadık. Bu durum bana kendimi kötü hissettiriyor. Almak isteriz, her şeyi görüyoruz ama alamadan geçiyoruz maalesef. Az önce hurma ve incirin fiyatına bakıyordum; 50 lira, 100 lira olsaydı alabilirdim ama 180 lira nedir yani? Biz 5 kişilik bir aileyiz, bir kilo hurma alsam 180 lira vereceğim. Başka bir şey alamayacağım bu sefer.”
“FAKİRLİKTEN DE ÖTE SEFALETLİK YAŞIYORUZ”
Fatma Hanım: “Önceki yıllarda kuruyemişimi de alıyordum, meyvemi de alıyordum ama bu sene hiçbir şey alamadım. Geldiğimiz bu durum yokluk, sefalet hissettiriyor. Fakirlikten de öte sefaletliğe başladık. Önceden zenginlik-fakirlik vardı, şimdi yoksulluk var.”
Saim Akbaba: “Engelli bir çocuğum var, yılbaşında onun odasını süslemek için süslere bakmıştım ama çok pahalı.”
“ELİM BOŞ ÇIKIYORUM”
Nevzat Doğan: “Eskiden yılbaşlarından önce kuruyemiş alırdım, hindi alırdım. Şimdi hiçbir şey yok, elim boş çıkıyorum.”
“TADINA BAKTIM AMA PAHALI OLDUĞU İÇİN ALAMADIM”
Gülemir Akkuş: “Peynirin tadına baktım, güzel ama çok pahalı. 150 liraydı, beğendim ama alamadım. Her şey pahalı…”
“GEÇEN SENE 20 LİRA OLAN LOKUM BU SENE 60 LİRA OLDU”
Esnaf Siyami Yıldırım: “Bu sene satışlar durgun geçiyor. Ortalama yüzde 60’a yakın bir düşüş var. Lokumun kilosu geçen sene 20-25 lira civarındaydı, şimdi 50-60 lira. Yılbaşından sonra daha da zamlanır. Yerli vatandaş alamıyor, turistler alıyor. Bizim vatandaşlar gramla alıyor. Biz de üzülüyoruz tabi.”
“KİLOSU 200 LİRA OLAN PASTIRMANIN KİLO FİYATI 550 LİRA OLDU”
Esnaf Fettah Özgüç: “Yılbaşında genelde eski kaşar, beyaz peynir, pastırma, kuru et satılıyor. Kuru et ve pastırma geçen sene baya satılıyordu ama bu sene satış yok. Pastırmanın kilosu geçen sene 200-220 lira civarındaydı. Bu sene 550 lira oldu. Kuru etin kilosu da geçen sene 280-300 lira civarındayken bu sene 550 lira oldu. Önceden yılbaşından 10-15 gün önce hareketlilik başlıyordu, şimdi o yok. 10 tane satış elemanı, 2-3 tane müşteri var dükkanda… İçerisi ondan kalabalık gözüküyor… Ben 15 senedir burada esnafım, eskiden bayramlarda, yılbaşlarında çok hareketlilik olurdu, pastırma doğramaya yetişemezdik. Günde 20-30 kilo satıyorduk. Şimdi yarım kilo ancak. Yine yüzde 10-15 oranında zam gelecek. Yılbaşından sonra etiketler değişecek yine.”
“ESKİDEN KİLOYLA ALANLAR ŞİMDİ LİRAYLA ALIYOR”
Esnaf Hüseyin Yavuzer: “Satışlar diğer yıllara nazaran çok iyi değil. Çok hareketlilik yok. Hareketlilik olmamasını da zamlara bağlıyoruz. İnsanlar önceden geldiğinde ‘1 kilo çerez ver’ diyordu, şimdi parasına göre alıyor. Ne kadar parası varsa o kadarlık çerez alıyor. ‘Nerede o eski yılbaşları’ diyor insanlar. Biz de eski yılları çok arıyoruz.”
“SÜS FİYATLARINDA ORTALAMA YÜZDE 30 ARTIŞ VAR”
Esnaf Ümit Çatalkaya: “Yılbaşı süslerinde geçen seneye göre ortalama yüzde 30 artış var. En çok yılbaşı ağacı, top süsü ve şapka satıyoruz. Ağaçlar 500-600 lira civarı. Topların paketleri 40-45 lira. Maske-düdük-şapka 10 lira. Ağaç geçen sene 400 liraydı. Toplar 35 lira civarındaydı. Şapkalar da 7.5 liraydı.”