İngiltere’den 7 maddelik Kıbrıs planı

Kıbrıs’ın üç garantöründen biri konumunda yer alan İngiltere’nin de Kıbrıs’a dair bir plan ortaya koyduğu iddia edildi.
Kıbrıs Cumhuriyeti’ni kuran iki toplumların “kurucu eşit egemen toplum devletleri” olarak Federal Kıbrıs Cumhuriyeti’ni de oluşturması öngören formülde, Bakanlar Kurulu’na eş başkanlar başkanlık edecek.
Birleşik Krallık tarafından Kıbrıs için ön görülen çözüm formülünün, Dışişleri Bakanı Dominic Raab'ın adaya ziyaretinde doğrulandığı söyleniyor.
‘Birleşik Krallık Kıbrıs Formülü’nün Kıbrıslı toplum liderlerine de sunulduğu belirtildi, ancak liderlerden bu yönde bir açıklama gelmedi. Crans Montana'dan sonra Antonio Guterres'in raporu doğrultusunda “köprü öneri” olarak da adlandırılan formülün, her iki toplumun hassasiyetlerine göre hazırlandığı değerlendiriliyor.
Planın detayları itibarıyla 2017'de Crans Montana'da sunulan Guterres Belgesindeki hususların temel alındığı dikkat çekerken, planda yeni bir terminoloji yaratılarak 'kurucu' devlet yerine 'toplumsal devlet' olarak nitelendirilebilecek 'Community states' kavramının kullanılması bir başka dikkat çeken husus olarak duruyor.
Planın taslağının geçtiğimiz hafta adayı ziyaret eden İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab tarafından liderlere sunulduğu da iddia edilirken, bu girişimin Brexit sonrası İngiltere'nin Kıbrıs sorununa ilişkin artan ilgisinin 'ete kemiğe bürünmüş' hali olması açısından önemli bulunuyor.
Politis Gazetesi köşe yazarı Dionisos Dionusu tarafından ortaya atılan plana göre, aynen Guterres belgesinde olduğu gibi planın imza edildiği andan itibaren Türkiye'nin tek taraflı müdahale hakkını iptal edeceği ve askerlerini çekmeye başlayacağı ön görülüyor. Bu geçiş döneminin ise 10 yıl süreceği iddia ediliyor. Bir başka dikkat çekici olan husus ise yönetim şeklinin 'desentralize federasyon' üzerine şekilleneceği, bu noktada Kıbrıs Türk tarafının 'egemen eşitlik' söylemine de yakın duran 'toplumsal devlet' kavramının her iki kurucu yapının da egemenliğine yapılan bir vurgu olması açısında önemli bir açılım olarak duruyor.
MARAŞ VE GÜZELYURT GERİ İADE EDİLECEK, DUYGUSAL BAĞ TANINIYOR, KIBRISLI TÜRKLERE ULUSLARARASI ANLAŞMA YAPMA HAKKI...
Planın dikkat çeken bir başka noktası ise her iki tarafın kendi uluslararası anlaşmalarını yapma ve uluslararası aktivitelere katılma olanağı sağlanması, 'egemenlik' noktasını daha da ön plana çıkarıyor. 
Plana göre toprak iadesiyle ilgili Maraş ve Güzelyurt da dahil olmak üzere yüzde 8-9 arası bir taviz söz konusuyken, bunun Akıncı-Anastasiadis uzlaşmalarının temelinde yüzde 28.2-yüzde 29.2'lik bir orana denk gelmesi ön görülüyor. Taşınmazlar için Guterres belgesinde de kabul edilen 'duygusal bağ' meselesi İngilizlerin planına da yansırken, bu konudaki çözümün iade, takas ve tazminat olarak halledileceği vurgulanıyor.
Bakanlar Kurulunu 6'ya 3, Temsilciler Meclisini 24-12 diye oranlayan plana göre, başkanlık sistemindeki başkanın da 'dekoratif' (sembolik) bir başkan olması düşünülüyor. Meclisteki kurguda, azınlık taraf için bir takım emniyet sübapları da gündeme gelmiş durumda.
Ortak merkez devletin uluslararası ilişkiler ve AB meselelerindeki konularında taraflardan oy birliği istendiğinin yazıldığı planda, bunun olmaması durumunda, kurulacak olan Federal Kıbrıs Cumhuriyetinin bu tür oylamalarda 'çekimser' kalacağı belirtiliyor.
Öte yandan, geçtiğimiz ay sekizinci kez adaya gelip taraflarla istişare eden BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in Özel Danışmanı Jane Holl Lute'un, bu temaslarında taraflara genel sekreter tarafından iletilen bazı şartları da aktardığı iddia ediliyor.
Buna göre, Guterres'in Rumlara 'Kıbrıslı Türklerin siyasi eşitliğini ve kararlara aktif katılımını kabul etmezseniz konferansı toplamayacağım' şeklinde mesaj gönderdiği, bunun yanı sıra, Kıbrıslı Türklere de 'KKTC'nin tanınması konusuyla masaya gelmeye çalışacaksanız, konferansı toplamam' mesajının gittiği belirtiliyor. BM'nin Kıbrıs Türk tarafına, KKTC'nin 'zorla kurdurulan bir devlet' olduğunu söylediğini ve bu yüzden de asla tanınma olmayacağını açık dille ifade ettiği makaleye yansıyan bir başka husus. 
İNGİLİZ PLANININ TEMEL MADDELERİ ŞÖYLE SIRALANIYOR...
1-Kıbrıs'ta 1960'tan beri iki toplum vardır ve bugün bulunan iki ayrı egemen toplum (Community States) Kıbrıs Federal Cumhuriyeti'ni oluşturacak. Bunu aynen 1960 anlaşmalarında olduğu gibi yapacaktır. Kurulduktan sonra AB ve BM'nin doğal üyesi sayılacaktır.
2-Ortak federal devlet, dış politika, ekonomi, güvenlik ve vatandaşlık gibi konularda yetkili olacaktır. 6'ya 3 bakanlar kurulu olacak ve bunun eşit statüde iki eş başkanı olacaktır. Bu kabine üyelerinin atanmasında ya Belçika modeli (her toplum kendi bakanını kendi atar) ya da Kuzey İrlanda modeli (meclisteki siyasi partilerin temsiliyet oranına göre atanır) ile olacaktır.
3-Yasama organı (meclis) 36 temsilciden (24-12) oluşacaktır. Azınlık olan taraf için çeşitli veto mekanizmaları oluşturulacaktır.
4-Planda 'Community States' diye adlandırılacak olan devletlerin kendi anlaşma hakları olacaktır. Uluslararası kuruluşlara üye olabilecekler, uluslararası spor mücadelelerine katılma hakkına sahip olacaklardır. (İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler gibi)
5-İki 'Community States' de uluslararası ilişkiler ve AB konularındaki kararların merkezi hükümet tarafından alınmasına rıza göstereceklerdir. Eğer oy birliği, sağlanamazsa, Kıbrıs uluslararası oylamadan ve AB içindeki oylamalarda çekimser kalacaktır. (Aynen 3 yıldır  Belçika'ya olduğu gibi)
6-Garantiler konusunda, Türk ordusu anlaşmanın imzalandığı anda çoğu bölgeden çekilecektir. Türkiye bunun ardından tek taraflı müdahale hakkı kararını geri alacaktır. 10 yıl boyunca garantiler devam edecek ve sonunda tüm askerler çekilecektir.
7-Toprak konusunda, Maraş ve Güzelyurt da dahil, Akıncı ile Anastasiadis'in üzerinde mutabık kaldığı yüzde 28.2-yüzde 29.2 aralığında bir alan Rumlara geri iade edilecektir.
8-Taşınmaz Mallar konusunda, duygusal bağ kabul edilecek, malın şu anki sahiplerine de söz hakkı verilecektir. Bu konu iade, tazmin ve takas ile halledilecektir.
 
 
İngiliz yaklaşımının temel ilkeleri
1
Kıbrıs'ta 1960'ın iki “kurucu eşit ortağı” gibi “Toplum (Topluluk) Devletleri” bugün de vardır ve Federal Kıbrıs Cumhuriyeti de bu iki eşit “Toplum Egemen Devleti”nden oluşacaktır. Kıbrıs Cumhuriyeti “Federal Kıbrıs Cumhuriyeti”ne dönüşürken, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği üyeliği de yeniden başvuru gerektirmeden bu yeni yapıyla devam edecektir.

2
Federal hükümetin dış politika, ekonomi, güvenlik, vatandaşlıklar gibi tanımlanmış yetkileri olacak. Bakanlar Kurulu’na iki eşbaşkan başkanlık yapacak, 6 Kıbrıslı Rum ve 3 Kıbrıslı Türk bakandan oluşacak. Federal Kıbrıs Cumhuriyeti’nin “temsili” bir Başkanı da seçilebilecek.

3 
Belçika’da Valon ve Flaman toplulukların kendi bakanlarını atadığı federal sistemi örnek alınacak.  Ayrıca, Kuzey İrlanda’daki parlamentonun incelenmesi de öneriliyor. Federal Meclis 36 kişilik tek bir yapıdan oluşacak ve 24 Kıbrıslı Rum ile 12 Kıbrıslı Türk temsil edilecek. 

4
Her iki topluluk devleti, kendi anlaşmalarını yapma hakkına sahip olacak. İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'nın UEFA Kupalarında veya diğer spor etkinliklerinde kendi takımlarının olması gibi, uluslararası kuruluşlara katılabilecek ve uluslararası spor etkinliklerinde temsil edilebilecek.
5
İki Topluluk devleti, federal hükümetin uluslararası ilişkiler ve Avrupa Birliği kararlarına oybirliği ile katılım sağlayacak. Oybirliği yoksa Belçika'da olduğu gibi, AB içinde uluslararası oylamadan çekimser kalacak.
6
Kıbrıs adasındaki yabancı askerler yeni anlaşmayla birlikte ülkeden ayrılacaklar. Kıbrıs’ta sınırlı sayıda Türkiye ve Yunanistan askeri kalacak, 10 yıllık bir geçiş dönemi uygulanacak ve “tek yanlı müdahale” hakkı kalkacak.

7
Toprakta Maraş ve Omorfo’nun iadesiyle Kıbrıs Türk devletinin toprak yüzdesi % 28,2 ile % 29,2 arasında olacak. Mülkiyette ise duygusal bağ tanınarak “iade-tazminat-takas” formülü üzerinden ilerlenecek.