Güney Kıbrıs ile Kuzey Kıbrıs bundan yıllar önce ayrıldı. 1974 yılındaki Kıbrıs Harekâtı ile ise sınırlar belirlendi. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni ayıran sınıra Yeşil Hat adı veriliyor. Bu bölge ise Birleşmiş Milletler’e ait ve tampon bölge konumunda. Yeşil Hat’ın belirlenmesinin ise oldukça ilginç bir hikayesi var. 46 yıldır Yeşil Hat’ta Birleşmiş Milletler’e ait olan bu toprakta evi olan Mustafa Diana ise hikayenin baş kahramanı. Mustafa Diana’nın hikayesine gelin daha yakından bakalım.
Mustafa Diana 46 yıldır Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi arasında Birleşmiş Milletler’e ait olan Yeşil Hat’ta yaşıyor
Hayatı filmlere konu olacak türden olan Mustafa Diana, aslında tüm Kıbrıs tarafından tanınan bir fotoğrafçı. Ancak onun hikayesini özel yapan çok farklı detaylar var
Mustafa Diana 1922 yılında Lefkoşa’da doğdu. Fotoğrafa ilgisi küçük yaşlarda başlayan Mustafa Diana, 6 yıl ücret almadan kuzeninin eşinin yanında çalıştı
Fotoğraf: Sebati Karakurt
15 yaşında ise köyden şehre geldi. “O dönemde Almanya’da Yahudilere karşı zulüm başlamıştı. Nazilerden kaçan Yahudiler adaya geliyor, buradan da gemilerle Filistin’e, Kudüs’e gidiyordu.” diyor Mustafa Diana.
İkinci Dünya Savaşı zamanı fotoğrafçılığa devam eden Mustafa Diana, birgün bir kadınla karşılaştı. Kadın ise “ver bu çocuğu” bana diyerek onu ustasından istedi
Fotoğraf: Sebati Karakurt
Dianel Samuel adındaki bu kadın, Mustafa’yı Kudüs’e getirip fotoğrafçılık öğretmek istediğini söyledi. Ancak o dönem 18 yaşın altındakileri pasaport alamıyordu
Bu nedenle Diana Samuel Mustafa’yı almadan Kudüs’e gitti ancak bir yıl sonra döndü ve onu da yanına alıp Kudüs’e götürdü. Diana ile Kudüs’e giden Mustafa; “Sen beni neden buraya getirdin?” diye sordu. Diana ise ona çıkartıp bir fotoğraf gösterdi. Üç erkek çocuğun fotoğrafı. “Üç oğlum vardı. Naziler onları fırınlarda yaktı. En küçük oğlumu sende gördüm. Bundan sonra sen benim evladımsın” dedi ve Mustafa’yı evlatlık olarak alarak tüm mal varlığını onun üzerine geçirdi.
4 yıl boyunca Kudüs’te fotoğrafçılık eğitimi alan Mustafa, Yahudi-Arap gerginliği başlayınca Kıbrıs’a dönmek istedi. Diana her ne kadar tedirgin olmamasını söylese de 1948’de Kıbrıs’a geldi ve ilk fotoğraf stüdyosunu açtı
1974’te Rumlarla çatışmalar başladığında, mevzideki Türkleri, Mustafa Diana fotoğraflamış.
Mustafa’nın Türk tarafında açtığı ilk fotoğraf stüdyosunun ise adı “Foto Diana” idi. Diana da Mustafa’yı görmek için birkaç kez Kıbrıs’a gidip geldi. Ancak birkaç gelişin ardından Mustafa Diana’nın öldüğünü öğrendi
Fotoğraf: Sebati Karakurt
1974’te Kıbrıs’ta soyadı kanunu çıktığında ise çok sevip “anne” dediği Diana’nın adını kendine soyadı olarak aldı.
İşleri iyi gitmeyince fotoğraf stüdyosunu Rum tarafına taşıdı. Ancak Kıbrıs’ın karışmasıyla birlikte tehdit edildi. Tehditlere boyun eğmeyince de dükkanı bombalandı
Dükkanı bombalandığında Mustafa Diana içerdeymiş, ancak alt kata indiği için kurtuldu. Tabii ki tüm fotoğraf makinelerini kaybetti. Ardından Türk tarafında yeniden bir stüdyo açmış ancak işleri iyi gitmedi.
Bu olayın ardından birkaç yıl sonra ise bir adam Mustafa Diana’nın yanına gelerek, Kıbrıs Türk Dernekleri Federasyonu Başkanı Rauf Denktaş’ın kendisini çağırdığını söyledi
Rauf Denktaş, Mustafa Diana’nın Arabahmet Mahallesinde kirada olan evini satmamasını rica etti; “Yakında buraya Birleşmiş Milletler gücü gelecek. Ve iki toplumu ayıran hatları daha da belirginleştirecekler. Sınırı çizerken Türklerin ve Rumların yaşadıkları yerlere göre hareket edecekler. Sen satarsan çok toprak kaybederiz.” dedi ve ona destek olacaklarını belirterek evinin yanına bir dükkan açmasını söyledi.
Mustafa Diana ise, Denktaş’ın dediğini yaptı. Birkaç ay sonra ise BM askerleri Kıbrıs’a geldi. Barış Kuvvetleri komutanı Peter Young iki toplumu birbirinden ayıran “Yeşil Hattı” Türk-Rum yaşama alanlarına göre çizdi
Sınır pazarlıkları ise Diana’nın evinin ve işyerinin olduğu noktadan başladı. Yeşil Hat çizilirken de ev teknik olarak en uygun noktaya denk geldiği için Diana’nın evi BM topraklarında kaldı. Diana, “Bu ev burada olmasaydı sınır 100 metre gerimizdeki çam ağacından başlayacaktı. Benim evim sayesinde sınır buradan geçti” diyor. Şu an 98 yaşında olan Diana hala Yeşil Hat’taki müstakil evinde yaşıyor.
