Ekonomik rakamlar endişe verici

Gelirlerin giderleri karşılama oranı 2018’de yüzde 101 iken, 2020’de yüzde 87’ye geriledi. Ülkedeki işsizlik oranı, 9 yıl sonra ilk kez yüzde 10,1 ile çift hanelere çıktı. Genç işsizler yüzde 10 artarak yüzde 29,3’e ulaştı. Son 1 yılda kamuya istihdam yüzde 14,3 arttı
 
 Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO), Digi Veri Araştırma Merkezi’nin işbirliğiyle hazırlanan küresel ekonomi, KKTC, Türkiye ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ndeki (GKRY) makroekonomik gelişmelere yer verilen 2020. IV. Çeyrek Ekonomi Bülteni’ni paylaştı.
KTTO Genel Başkanı Turgay Deniz, Ekonomi Bültenleri’nin 3 aylık dönemler için hazırlandığını ve yaşanan değişimlere bağlı olarak KKTC ekonomisinin bir fotoğrafı olduğunu belirterek, Ekim-Kasım-Aralık aylarını kapsayan IV. Çeyrek Bülteni’nin tanıttıklarını belirtti.
KKTC ekonomisin de salgından derin bir şekilde etkilenmeye devam ediyor olduğuna vurgu yapan Deniz,  Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) verilerinde, KKTC ekonomisinin 2020 yılında yüzde 14,3 civarında küçüleceği tahmini yapıldığını ifade etti
Turgay Deniz, kamu mahalli gelirlerinin yerel giderleri karşılama oranının 2018 yılında yüzde 101 seviyesine çıkmış olduğunu, yani kamunun mahalli gelirleriyle yerel giderleri karşılayacak duruma geldiğini kaydetti.
Deniz, “Fakat bu oran 2019 yılında yüzde 96’ya, 2020 yılında ise yüzde 87 seviyelerine geriledi. Bu durum ülkeyi kendi kendine yetebilen bir sisteme sahip olmaktan 8 yıl geriye taşıdı” dedi.
Deniz, ülkedeki işsizlik oranının, pandeminin de etkisiyle 9 yıl sonra ilk defa yüzde 10,1 ile çift hanelere çıktığını kaydederek, bu dönemden en çok gençlerin etkilendiğini, genç işsizlik oranının 2020 yılında yaklaşık yüzde 10 artarak yüzde 29,3’e yükseldiğini belirtti.
Turgay Deniz, bununla birlikte, 2010 yılından itibaren azalma göstererek yüzde 25’e kadar düşen kamu sektörünün istihdam içerisindeki oranının 2020 yılında tekrar artarak, yüzde 30,6’ya yükseldiğini ve son bir yılda kamu sektöründeki istihdam edilen kişi sayısının yüzde 14,3 arttığını söyledi.
Turgay Deniz, 2016 yılından itibaren çift hanelere yükselen KKTC enflasyonunun, döviz artışının yaşandığı 2018 yılında yüzde 29,66 olarak gerçekleştiğini ve 2019 yılında ise yüzde 11,66’ya düştüğünü belirtti. 
Deniz, 2020 yılında yaşanan pandemi ve yılın ikinci yarısında artan dövizin, enflasyonu tekrar arttırdığını ve yılsonu enflasyonunun yüzde 15,03 olarak gerçekleştiğine vurgu yaptı.
Covid-19 salgınının etkilerinin devam ettiği 2020 IV. çeyrekte ortaya konan veriler ışığında ekonomik faaliyetleri hızlandırmak amacıyla Ticaret Odası tarafından gündeme getirilen politika önerileri şöyle:
1. Aşılamanın salgını sona erdirmenin ve sürdürülebilir, hızlı ekonomik iyileşme sağlamanın en iyi yolu olduğundan hareketle hem sağlık hem ekonomi açısından çarkları döndürebilmek adına uygulanacak aşılama programı dâhilinde aşılama sürecinin hızlı ve etkili bir şekilde hayata geçirilmesi.
2. Covid-19 salgınının etkisinde kalan ekonomimizin sürdürülebilirliğini sağlamak için daralan dış talebi genişletici girişimler kapsamında gerekli koruyucu önlemler alınarak yabancı öğrencilerin gelişinin ve yüzyüze eğitim faaliyetlerine katılımının planlanması; Kuzey Kıbrıs’a turistlerin giriş koşullarının acilen belirlenmesi, ilan edilmesi ve turistik pazarlama faaliyetlerinin desteklenmesi; KKTC’de konut almış veya alacak olan yabancıların yurda girişinin kurallara bağlı olarak kolaylaştırılması.
3. Salgının ekonomik anlamda yarattığı tahribatları asgariye indirebilmek için özel sektör kuruluşları ile çalışanlarının salgın sonrasına kadar kamusal desteklerle ayakta tutulması gerekmektedir. Bu destekler arasında; işverenlerin istihdam ettiği çalışanlarının istihdamını sürdürebilmesi için 2020 yılının Ağustos ayında uygulamaya konan ve bu yılın Haziran ayına kadar devam edeceği taahhüt edilen işverene sosyal sigorta prim desteğinin bu yılın Haziran ayı sonuna kadar devam etmesi, özel sektör çalışanları için maaş desteği, özel sektörün kamuya olan yükümlülüklerinin (vergi gibi) gecikme zammı olmadan ertelenmesi ve taksitlendirilmesi, kira düzenlemeleri, elektrik maliyetleri, kredi yapılandırmaları ile hibe ve kredi programları yer almalıdır.
4. Kamu hizmetlerinin hızla dijitalleştirilmesi, bu yolla kamunun hizmet kapasitesi ve hızının artırılması amacıyla e-Devlet ile ilgili çalışmaların öncelikli olarak hayata geçirilmesi.
5. Kamuda “vatandaş devlet için değil, devlet vatandaş için vardır” anlayışı doğrultusunda, kamunun ekonomi üzerinde yük olmaktan çıkarılması ve ekonomiyi destekleyecek şekilde yapılandırılması amacıyla kamu reformunun hayata geçirilmesi.
6. Kamu harcamalarının disiplin altına alınması ve en az 10% tasarrufa gidilmesi.
7. Salgın döneminde yatırım indirimlerinin yatırımları teşvik edecek şekilde en az %50’ye yükseltilmesi, sınırlamaların kaldırılması ve firmaların teknolojik altyapı ve dijitalleşme yatırımlarının da yatırım indirimi kapsamına alınması.
8. KDV, fon ve stopaj indirimine gidilerek piyasanın ucuzlatılması, insanlarımızın yaşamının ve işletmelerin ayakta kalmasının kolaylaştırılması.
9. Piyasalarda pahalılığa yol açan ithalattaki kısıtlayıcı ve yasaklayıcı uygulamalara son verilmesi.
10.Enflasyon muhasebesinin acilen devreye konulması.
11. Bütüncül bir yatırım teşvik sistemi oluşturulması.
12.Telekomünikasyon alanında özelleştirme ve fiber optik altyapısında iyileştirme yoluyla dijitalleşmenin sağlanması.
13.Hükümet programında öngörüldüğü şekilde Ekim 2021’de siyasi istikrarı sağlayacak bir seçim yasası ile seçime gidilmesi.