“Kuzey Kıbrıs Yolsuzluk Barometresi” yayınlandı. KKTC kamuoyuna dün açıklanan Kuzey Kıbrıs Yolsuzluk Barometresi’nde, vatandaşların bir kısmının kamudan alınacak hizmet karşılığında “cinsel içerikli şantaja” maruz kaldığı belirtildi.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) Küresel Yolsuzluk Barometresi yöntemi takip edilerek yapılan çalışmada Kuzey Kıbrıs’taki yolsuzluk algısının boyutu ölçülmeye çalışıldı.
İngiliz Yüksek Komiserliği desteği ile Sertaç Sonan ve Ömer Gökçekuş tarafından hazırlanan rapor, 2021 yılının kasım ve aralık aylarında Metron Araştırma tarafından 1.000 kişi ile yapılan bir ankete dayanıyor.
Ortaya çıkan rapor 2020’de kamuoyuyla paylaşılan bir raporun devamı niteliğini taşırken, sarsıcı ve düşündürücü sonuçlar içeriyor.
Bunlardan bir tanesi de cinsel içerikli şantaj (sextortion) idi. Bir başka deyişle, bu tür yolsuzlukta cinsellik bir rüşvet aracı haline gelirken, kurbanlar bir takım kamu hizmetlerinden faydalanabilmek için cinsel bir eyleme zorlanıyor.
Ankette, “Bazı insanlar, kamu görevlilerinin bir kamu hizmeti veya yardımını sağlama karşılığında cinsel içerikli taleplerde bulunduğu durumlarla karşılaşırlar. Cinsel içerikli bir talep: Uygunsuz şekilde dokunmayı, vücudun belli yerlerinin ifşa edilmesini, müstehcen resimler için poz verilmesini veya cinsel aktivitede bulunmayı içerebilir. Bunun KKTC’de ne sıklıkla olduğunu düşünüyorsunuz?” sorusuna cevap verenlerin %65’i seyrek de olsa bunun yaşandığını ifade etmiştir. (AB’de bu rakamın ortalamasının %74 olduğu dikkati çekti. Transparency International 2021)
Bu konudaki soruya ankete katılan “KKTC kimlik kartlı” bin vatandaş
– %9’u (90 kişi) “Hiçbir zaman”;
– %25.70’i (257 kişi) “Çok seyrek”;
– %25.90’ı (259 kişi) “Bazen”;
– %8.90’ı (89 kişi) “Sıklıkla”;
– %4.30’u (43 kişi) “Çok sık” cevabını verdi.
– Katılımcıların %2.40’ı (24 kişi) soruya cevap vermedi.
– %23.80’i (238 kişi) “Bilmiyorum” dedi.
Öte yandan Kıbrıslı Türklerin yüzde 77’sine göre geçtiğimiz 12 ayda ülkede yolsuzluk arttı.
Uluslararası yöntemlere göre hazırlanan “Kuzey Kıbrıs Yolsuzluk Barometresi” anketine katılanlara göre en fazla yolsuzluk yapanlar Başbakan ve atanan Bakanlar görüldü.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün yöntemine göre hazırlanan raporda katılımcıların yüzde 89’u yolsuzluğun Kuzey Kıbrıs’ta büyük ya da çok büyük bir sorun olduğunu belirtti.
Kıbrıslı Türklerin yüzde 77’sine göre geçtiğimiz 12 ayda ülkede yolsuzluk arttı, yolsuzluğun azaldığını düşünenlerin oranı ise sadece % 4’te kaldı.
‘HÜKÜMET, SİYASİ ATAMALAR…”
En fazla yolsuzluğa karıştığı düşünülenlerin merkezi hükümetteki seçilmişler, siyasi olarak atanmışlar ve iş insanları olması da dikkat çekiyor.
Ankette, toplumun % 90’ı hükümete güvenmiyor, % 86’sı hükümetin performansını kötü buluyor.
Kurumlara güvende mahkemeler, Avrupa Birliği ve Yerel Yönetimler öne çıkıyor.
Hükümete güvenenlerin oranı % 11’de sınırlı kalırken, bu oran mahkemelerde % 59, Avrupa Birliği’nde % 58, yerel yönetimlerde %50’ye çıkıyor.
“HER 10 KİŞİDEN 9’U, MERKEZİ HÜKÜMET, YEREL, GÖNYELİ…”
Rüstem Kitabevi’ndeki bir toplantı ile raporu paylaşan uzmanlar Sertaç Sonan ve Ömer Gökçekuş, “Her 10 kişiden 9’u ülkede yolsuzluk olduğunu düşünüyor, büyük resim çok kötü” yorumunu yaptı.
Hükümetin belirli çıkar grupları tarafından ele geçirildiğine yönelik inancın yoğun olduğunu söyleyen uzmanlar, rüşvetle ilgili rakamların da yüzde 7’den 10’a çıktığını, rüşvetin en yoğun sağlık alanında olduğunu belirtti.
Uzmanlar, kurumlara güven anlamında yerel yönetimlerin hükümete oranla kendini ayrıştırdığını, yerel yönetimlere güvenin arttığını, özellikle Gönyeli ve Lefke gibi belediyeler yönelik güvenin ortalamayı artırdığını belirtti. Mağusa ve Güzelyurt gibi belediyelerde ise bu ortalamanın düştüğüne dikkat çekildi.
Rapordan dikkat çeken sonuçlar
(1) Yolsuzluk büyük bir sorundur:
Katılımcıların ezici çoğunluğu (%89) Kuzey Kıbrıs’ta yolsuzluğun büyük veya çok büyük bir sorun olduğunu belirtti.
(2) Yolsuzluk artmaktadır:
Kıbrıslı Türklerin %77’si yolsuzluğun geçtiğimiz 12 ay içerisinde arttığını düşünürken, azaldığını savunanların oranı sadece %4'te kaldı.
(3) Hükümet yolsuzluk konusunda başarılı değildir:
Katılımcıların %86’sı dönemin hükümetinin yolsuzlukla mücadele konusunda başarılı olmadığını düşünüyor.
(4) En fazla yolsuzluğa karıştığı düşünülenler merkezi hükümetteki seçilmişler, siyasi olarak atanmışlar ve iş insanlarıdır:
Ankete katılanlara göre, en fazla yolsuzluk yapanlar Başbakan ve Bakanlardır… Katılımcıların %56'sı kabinedekilerin hepsinin veya büyük bir çoğunluğunun yolsuzluk yaptığını düşünüyor. Anketi yanıtlayanların neredeyse yarısı milletvekilleri, üst kademe yöneticiler ve iş insanlarının çoğunun ya da tamamının yolsuzluk yaptığına inanıyor.
(5) Önemli kurumlara karşı olan güven çok düşük seviyede:
Katılımcıların neredeyse %90’1 Hükümete güvenmiyor. Çoğunluğun güven duyduğu tek kurum mahkemeler.
(6) Rüşvet yüzde 10 civarında:
Son on iki ayda temel kamusal hizmetleri kullanmış olan katılımcıların %10 kadarı söz konusu hizmeti almak için rüşvet vermek zorunda kaldıklarını belirtti.
(7) Torpil kullanma oldukça yaygın:
Öte yandan, bu tür hizmetleri alabilmek için kişisel bağlantıları kullanma oldukça yaygın. Ülkemizde torpil kullanma oranı %56 düzeyinde. Vatandaşlar, En fazla torpil yapılan kurumların yüzde 49 ile devlet okullarında, yüzde 68 ile devlet hastanelerinde, yüzde 54 ile resmi evrak temininde, yüzde 39 ile sosyal güvenlikle ilgili kurumlarda ve yüzde 55 ile poliste torpil olduğuna inanıyor.
(8) Ülkemizde cinsel içerikli talep de var:
Bir kamu hizmeti alırken, şahsen cinsel içerikli taleple karşılaştığını (sextortion) ya da karşılaşan birini tanıdığını söyleyenlerin oranı neredeyse %10'a ulaştı.
(9) Hükümet büyük çıkar grupları tarafından yönetiliyor…
Katılımcıların üçte ikisinden fazlası hükümetin ‘büyük ölçüde, sadece kendi çıkarını düşünen, birkaç büyük çıkar grubu tarafından' yönetildiğini düşünüyor.
(10) Ülkemizde para aklama büyük sorun:
Katılımcıların ezici bir çoğunluğu (%92) kara para aklamanın büyük bir sorun olduğunu düşünüyor. Yine çok büyük bir çoğunluk (%75) Hükümetin bu konuda kötü bir performans gösterdiğine inanıyor.
(11) Halk yolsuzluk olaylarını ilgili mercilere bildirmiyor…
Katılımcıların önemli bir çoğunluğu (%61) yurttaşların yolsuzluk olaylarını ilgili mercilere korkmadan bildirebildiğini düşünmüyor.
(12) Oy satın alındığına dair algı yüksek…
Oy satın alındığına dair algı yüksektir fakat pratikte bunun nispeten daha az olduğu görülüyor. Çoğu katılımcı 'oy satın almanın' sık meydana gelen bir şey olduğunu söylese de ankete katılanların %15’i son beş yılda belirli bir şekilde oy vermeleri için kendilerine rüşvet teklif edildiğini söyledi.
