13 EYLÜL 1921 SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ ZAFERİNİN 100. YIL DÖNÜMÜNÜ COŞKU İLE KUTLARKEN

Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün  “Hattı Müdafaa  Yoktur, Sathı Müdafaa vardır. O Satıh Bütün Vatandır” emrini verdiği ve Türk Kurtuluş Savaşı için dönüm noktası olarak kabul edilen Sakarya Meydan Muharebesinin 100. Yıl dönümünde mutluyuz, gururluyuz.
I.Dünya Savaşı sonunda 31 Ekim 1918’de imzalanan Mondoros Mütarekesinin ardından Yunan Ordusu İngiltere’nin de desteğinde 15 Mayıs 1919’da İzmir’e ayak basarken; Padişah tarafından 9.Ordu Müfettişi olarak görevlendirilen Mustafa Kemal Paşa,  16 Mayıs 1919 Cuma günü  “Bandırma” adlı bir vapurla  çıktığı yolculukta Atatürk’e  22 Subay/Astsubay, 25 Er ve Erbaş, 8 katip ve 21  mürettebat olmak üzere 75  kahraman  eşlik  etmişti. Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışı Türk Milleti için bir dönüm noktası olurken  Türk Kurtuluş Savaşının da başlangıcı olacaktı..
Mustafa  Kemal Atatürk ve arkadaşları 19 Mayıs 1919’da, sokaklarda İngiliz askerlerinin  dolaştığı Samsun’a çıkmasının ardından gerekli tertip ve  çalışmalardan sonra , 25 Mayıs 1919 günü karargahını Havza’ya taşıdı.28 Mayıs 1919’da Havza’da ilk Müdafaai Hukuk Cemiyeti’ni kurdu.
21-22 Haziran 1919  tarihli Amasya Tamiminde;  milli mücadelenin komutanlarının  imzası ve  onayı ile  ilan edilen  genelgede  “Vatanın  Bütünlüğü ve Milletin Bağımsızlığı Tehlikededir. Milletin  İstikbalini Yine Milletin  Azim ve Kararı Kurtaracaktır” denilirken; Kongre Başkanlığını Mustafa Kemal’in  yaptığı  23 Temmuz-7 Ağustos 1919 Erzurum ve 4-11 Eylül  1919 Sivas Kongrelerinde de benimseniyor ve de  “Milli Sınırlar İçerisinde Vatan Bir Bütündür, Parçalanamaz, Manda ve Himaye Kabul Edilemez” deniliyordu.
Sonuçta,  alınan bu kararlar  yeni Türk devletinin  kuruluşuna temel olacaktı.  27 Aralık 1919’da  Ankara’ya gelen Mustafa Kemal Paşa, 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılışıyla  birlikte  Türk yurdu ve yönetimi halkın  iradesine verilirken; Ankara, Türk Kurtuluş Savaşının merkezi  oluyordu..
15 Mayıs 1919’da İngiltere’nin desteğinde  İzmir’i işgal eden Yunanlılar, ileri harekata devamla Milne Hattı olarak ifade edilen Ayvalık-Soma-Akhisar-Aydın hattına ulaştılar. 22 Haziran 1920’de iki koldan tekrar ileri harekata geçen Yunan askeri kuvvetleri, Kuzey Grubu ile 30 Haziran 1920’de Balıkesir’i, 8 Temmuz 1920’de Bursa’yı işgal ettiler. Salihli-Afyon istikametinde ilerleyen Güney Grubu ise, 29 Ağustos 1920’de Uşak bölgesini ele geçirdi..
I. İnönü Muharebesi; 6 Ocak-11 Ocak 1921 tarihleri arasında yer alan muharebelerdir..   6 Ocak 1921 tarihine kadar Uşak ve Bursa  bölgesinde hazırlıklarını sürdüren Yunanlılar, İnönü-Eskişehir istikametinde taarruza başladılar. Savaş,  Yunan kuvvetlerinin taarruz çıkış hatlarına çekildiği 11 Ocak 1921 tarihine kadar devam etti..
I. İnönü Muharebesinden sonra Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet Bey’e, 11 Ocak 1921 tarihli telgrafında TBMM Reisi Mustafa Kemal Paşa: “ Bu muvaffakiyetin mukaddes topraklarımızı düşman istilasından kamilen kurtaracak olan kesin zafere hayırlı bir başlangıç olmasını Allahtan diler ve bu tefrikatın umum Batı Ordusu er ve subaylarına iletilmesini rica ederim” diyordu. Kaynak: Utkan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarih kronolojisi (1918-1938), s.27,  Ankara, 1983
Mustafa Kemal Paşa’nın tebrik telgrafına verdiği  cevabında Batı Cephesi Komutanı İsmet Bey: “Mukadderatımızı tam istiklal ile üzerine almış olan Büyük Millet Meclisi’ne kayıtsız şartsız bağlılıktan aldığı manevi ve kutsi feyz ile mukaddes topraklarımızın kurtarılması vazifesini  ifa  edeceğine ordunun kesin kanaatla emin  bulunduğunu arz ve temenni ederim” diyordu..
Sakarya Meydan Muharebesi Türk Kurtuluş Savaşının en önemli muharebelerindendir.  Sakarya Meydan Savaşı öncesinde 5 Ağustos 1921’de  Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal’e  “Başkomutanlık”  görevini vermiştir.  22 gün 22 gece devam eden ve  13 Eylül 1921’de zaferle sonuçlanan  Sakarya Meydan Muharebesi  Anavatanımız Türkiye’nin  bağımsızlık  mücadelesindeki en önemli  dönüm noktalarından biri olmuştur.
Gazi Mustafa Kemal Paşa, “Hatt-ı Müdafaa Yoktur; Sath-ı Müdafaa Vardır. O Satıh Bütün Vatandır. Vatanın Her Karış Toprağı Vatandaş Kanıyla Sulanmadıkça Vatan Terk Olunamaz. Onun Küçük, Büyük her Cüzütamı (birlik),  bulunduğu mevziden atılabilir. Fakat küçük, büyük her cüzütam ilk durabildiği noktada, tekrar düşmana  karşı cephe teşkil edip muharebeye devam eder. Yanındaki cüzütamın çekilmeye mecbur olduğunu gören cüzütamlar, ona tabi olamaz. Bulunduğu mevzide nihayete kadar sebat ve  mukavemete mecburdur” emrini vererek muharebeyi geniş alana yaydı. Böylece Yunan kuvvetleri de  karargahlarından uzaklaşıp bölünmüş olacaktı…
..Kuşatma taarruzunda başarı sağlayamayan Yunan kuvvetleri, sıklet merkezini ortaya kaydırarak savunma mevzilerini Haymana istikametinden yarmak istedi. 2 Eylül’de Yunan birlikleri, Ankara’ya kadar en stratejik dağ olan Çal Dağı’nın tamamını ele geçirdi. Yunan  birlikleri Ankara’ya 50 km kalacak derecede bazı ilerlemeler sağlasa da Türk birliklerinin yıpratıcı savunmasından  kurtulamadı..
..Türk Ordusunun 10 Eylül’de başlattığı, bizzat Mustafa Kemal Paşa’nın komuta ettiği , genel taarruzla Yunan kuvvetlerinin savunma için tertiplenmesine mani oldu. Ayni gün Türk birlikleri stratejik bir noktada Çal Dağı’nı geri aldı. 13 Eylül’e kadar süren Türk taarruzu sonucunda Yunan Ordusu, Eskişehir-Afyon’nun  hattının doğusuna kadar çekilerek bu bölgede savunma için tertiplenmeye başladı. Bu çekilme sonucu 20 Eylül’de Sivrihisar, 22 Eylül’de Aziziye ve 24 Eylül’de Bolvadin ve Çay  düşman işgalinden kurtulmuştur. Kaynak: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sakarya-meydan-muharebesi-nerede-yapildi-kisaca-onemi-nedir-100-yildonumu-kutlaniyor-41878476
Sakarya Meydan Savaşı’nın 13 Eylül  1921’de kazanılmasının ardından , “Garp Cephesi Komutanı” İsmet (İnönü) Paşa ile Genel Kurmay Başkanı Fevzi (Çakmak) Paşa, cepheden, “Edirne Mebusu İsmet ve Kozan Mebusu Fevzi”  imzalarıyla Meclis’e 15-16 Eylül 1921’de gönderdikleri  tarihi önergeyle, Mustafa Kemal’e “Müşirlik” rütbesi ile “Gazilik” ünvanı “tevcihini” önerdiler. Meclisin kanunla bu önergeyi kabul etmesiyle “Mareşal” rütbesi ve  “Gazi” ünvanı verilen  Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Meclise şöyle teşekkür etti:
“..Kazanılan bu başarı, Yüksek heyetinizin iradesiyle kuvvet bulan ordumuzun iradesi sayesinde, düşman ordusunun iradesinin kırılması suretiyle belirmiştir. Bu sebeple ödüllendirişinizin gerçek muhatabı yine ordumuzdur” diyen Mustafa Kemal Atatürk “..Zaferden dolayı sizin kahramanlıklarınızla, sizin gösterdiğiniz nihayetsiz fedakarlıklar pahasına kazanılan bu büyük muzafferiyetlerin millet tarafından  takdirini gösteren bu rütbe ve ünvanı, ancak size mal ederek bütün askerlik hayatımın en büyük iftihar sermayesi olarak taşıyacağım.” Dedi. Kaynak: https://www.haberturk.com/gundem/haber/991681-mustafa-kemal-ataturk--e-maresal-rutbesi-ile-gazi-unvani-verilmesi
Sakarya Meydan Savaşında hedefine ulaşamayan ve yenilen ve de  13 Eylül 1921’de Eskişehir-Afyon-Uşak hattına çekilen Yunan ordusu  bu hattı tahkim ettirirken üç Yunan Kolordusunun  biri Eskişehir karşısında, biri Afyon karşısında biri de  iki  kolordunun orta gerisinde  ihtiyattadır ve de  Yunan ordusunun toplam kuvveti 200 000 kadardır...
..Türk ordusu Sakarya’dan sonra  noksanlarını tamamlamış, o zamana kadar savunma muharebeleri yapan orduyu taarruz ordusu haline  getirmiştir.  Hedef son ve kesin bir darbe ile  Yunan ordusunu imha etmek, işgal ettiği yerleri kurtarmaktır..
..26 Ağustos sabahı 04.30’da Türk topçusu tanzim atışına başladığında 1. Süvari Tümeni kol başı ile Sincanlı Ovası’na inmiş bulunmaktadır.  2. Ve 14. Süvari Tümenleri ise intikal halindedir.. 1.ve 2. Ordular topçu hazırlık ateşini takiben 26 Ağustos saat 06.00’da taarruza başlamışlardır. Bir gece önce (sivarilerimiz Ahır Dağı’nı aşarken) Afyon’da  eşleri ile birlikte eğlencede olan Yunanlı komutanlar cepheye döndüklerinde Türk topçusunun  sesiyle tam bir baskına uğramışlardır.  Orduların taarruzu şiddetle gelişmiş, “altı ayda alınamaz” denilen tepeler bir saatte ele geçirilmiştir…
… Cephedeki taarruzla baskına uğrayan Yunanlı komutanlar  arkalarında Türk silahlı kuvvetlerinin olduğunu görünce  paniğe kapılmışlardır.  Yunan kolordularının birbirleri ile  ve İzmir’deki Ordu Komutanı General Hacianetesi ile  irtibatları da kesilmiştir. 26 Ağustos sabahı üç Tümeni ile Sincanlı Ovası’na inen  5. Süvari Kolordusu yaptığı baskınlarla demiryolunu ve telgraf hattını kesmiş, cephedeki Yunan Kolordularının gerideki savunma hatlarına çekilmelerine engel olmuştur..
…Bu şekilde beş Yunan Tümeni 30 Ağustos Başkomutan Meydan Muharebesi’nde planlandığı şekilde Murat dağı doğusunda Dumlupınar önünde 1.ve 2. Ordular ile Süvari Kolordusu tarafından kuşatılarak imha edilmiştir. Düşmanın direnmesini önlemek  ve savaşı uzatmamak düşüncesi ile Murat Dağı’ndan Uşak-İzmir yoluna çıkan Kızıltaş Vadisi kaçabilecek dağınık Yunan askerleri için açık kapı bırakılmıştır. Kızıltaş Vadisi’nden kaçarak imhadan kurtulan Yunan askerleri de  Uşak-İzmir yolu üzerinde süvarilerimizin kurduğu pusulara düşerek imha/esir edilmişlerdir.
..Sonuç olarak 5. Süvari Kolordusu, Başkomutan Atatürk tarafından planlanan, sevk ve idare edilen Büyük Taarruz’da üstün hareket kabiliyeti ile geçilmez denilen Ahır Dağı’nı aşarak zaferin kazanılmasında önemli rol oynamıştır. Kaynak: Dr. Cihangir Dumanlı, Büyük Taarruz’da 5.Süvari Kolordusu, Bütün Dünya, s.10-14, Başkent Üniversitesi Kültür  Yayını,  1  Ağustos 2021
Sonuç itibarıyla Sakarya Meydan Muharebesi Türk Kurtuluş Savaşının dönüm noktası sayılır. İsmail Habip Sevük Sakarya Meydan Muharebesinin önemini , “13 Eylül 1683 günü Viyana’da başlayan çekilme, 238 sene sonra Sakarya’da durdurulmuştur.” Sözüyle tasvir edilmiştir. Kaynak: https:tr.wikipedia.org/wiki/Sakarya_Meydan_Muarebesi
Sakarya Meydan Muharebesinin ardından 13 Ekim 1921’de imzalanan Kars Antlaşması ile , daha önce  Gümrü ve Moskova Antlaşmaları ile  saptanan  Türkiye Ermenistan sınırı Azerbaycan   ve Gürcistan’a da  kabul ettirilmiştir.  22 Ocak  1922’de Ukrayna ile dostluk ve askeri işbirliği antlaşması imzalanmış, benzeri bir antlaşma   Afganistan’la da  yapılmıştır..
26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz, 30 Ağustos 1922 Başkomutanlık Meydan Muharebesi Zaferi ile taçlandırıldı..  Atatürk , 1 Eylül 1922’de ordularına  “Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz’dir İleri! ” dedi. Türk Ordularının ilerleyişi 9 Eylül 1922’de İzmir’in kurtuluşu  ve işgalci Yunan   askerlerinin denize dökülmesi ile  sonuçlanırken Konak’taki hükümet konağına ve Kadifekale’ye , şehre  ilk giren süvarilerimiz tarafından bayrağımız çekilmiştir..
11 Ekim 1922  Mudanya Ateş-Kes Anlaşmasının ardından 24 Temmuz 1923 tarihinde  İsviçre’nin Lozan  şehrinde,  Lozan Üniversitesi’nde imzalanan Barış Antlaşması ile  Türkiye bağımsızlığını kazandı.  13 Ekim 1923’te Ankara Başkent oldu.  29 Ekim 1923 günü Türkiye Cumhuriyeti ilan edildi..
13 Eylül  1921 Sakarya Meydan Muharebesinin 100. Yıl dönümünde, Türk Kurtuluş Mücadelesi veren  başta Ulu Önder Atatürk ve Silah Arkadaşlarını, Tüm Şehitlerimizi ve Gazilerimizi  Minnet ve Şükranla Saygıyla Anıyoruz…Aziz Hatıraları Önünde Saygıyla Eğiliyoruz. Sizleri Unutmadık, Unutmayacağız. Ruhunuz Şad Olsun..