Özlem Şahin ŞAKAR- New York
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres tarafından hazırlanan BM Kıbrıs Barış Gücü (UNFICYP) raporunda, “Liderlerden ve garantör ülkelerden, hem BM danışmanı Jane Holl Lute ile sürdürdükleri yapıcı istişarelere hem de kendi aralarındaki temaslara devam etmelerini istiyorum” dedi.
Guterres, Crans Montana’da Kıbrıs Konferansının sonuç alınmadan bitmesinden bu yana en olumlu gelişmenin de Derinya ve Aplıç kapılarının açılması olduğunu belirtti.
BM Güvenlik Konseyi üyelerine gönderilen, adada 21 Haziran ile 18 Aralık 2018 tarihleri arasında yaşanılan önemli gelişmelere ve UNFICYP’in faaliyetlerine yerverilen ön raporda, görev süresi bu ayın sonunda dolacak UNFICYP’in süresinin 31 Temmuz 2019 tarihine kadar 6 aylığına uzatılması öngörüldü. Bu kapsamda, BM Güvenlik Konseyi’nin Genel Sekreterin UNFICYP raporundaki tavsiyeleri göz önüne alarak 30 Ocak’ta bir karar alması ve gücün görev süresini 6 aylığına uzatması bekleniyor.
“İSTİŞARELER DEVAM ETSİN”
Guterres raporunda, 15 Ekim 2018’de yayınladığı son iyi niyet raporunda da belirttiği üzere, “adada iki taraf arasında kalıcı bir anlaşmaya ulaşma olasılığının hala canlı olduğunu, ama bu konuda BM’nin iyi niyet misyonunu tam olarak devreye sokmadan önce iki tarafın ortak bir yol üzerinde anlaşmaya varmaları gerektiği” yönündeki düşüncesini koruduğunu ifade etti.
Guterres, “Hem liderlerden hem de garantör ülkelerden, hem BM danışmanı Jane Holl Lute ile sürdürdükleri istişarelere hem de kendi aralarındaki temaslara devam etmelerini istiyorum” dedi. Guterres bu kapsamda sivil toplum örgütü liderlerine de çağrıda bulunarak bu sürece ivme vermelerini, aynı zamanda iki taraf arasındaki önemli görüş farklılıklarını aşmada yeni fikirler geliştirmelerini istedi. Guterres Ekim’de yayınladığı iyi niyet raporuna bir kez daha atıfta bulunarak “Sonuç almadan bitmek bilmeyen bir sürece destek verme dönemi bitti, ve adada statükonun artık sürdürülebilir olmadığı konusunda da uzlaşma var” yönündeki gözlemlerini yineledi.
“ADADA UMUTLAR VE GÜVEN AZALIYOR, ANAHTAR ROL LİDERLERDE”
Raporun önemli gelişmeler bölümünde, Adada kuzey ve güneydeki iki toplumun mensuplarıyla, BM ve Dünya Bankasının desteğiyle yapılan anketlerde, iki tarafın hem kalıcı bir çözüm bulunması yönünde beklentilerinin, hem de birbirlerine karşı olan güvenlerinin düştüğüne dikkat çekildi. Buna rağmen anketlere göre iki toplumda da Kıbrıs sorununun çözülmesi yönünde “açık bir çoğunluk” olduğu, ancak barış sürecinin şu anki belirsiz durumunun özellikle Kıbrıslı Türkler’de geleceğe yönelik giderek yaygınlaşan ve büyüyen bir endişe yarattığı da vurgulandı. Türk Lirasının değer kaybetmesinin de Kıbrıslı Türkler için diğer bir endişe kaynağı olduğu belirtilen raporda Rum tarafının az da olsa Kıbrıs sorununa olan ilgisinin arttığını, ancak onların da özellikle ekonomi ve yönetim başlıklarında endişeleri olduğu kaydedildi.
Raporda Kıbrıs Türk tarafının Rumlar’la sosyalleşme oranlarının arttığı, ancak Rumlar’ın Türkler’le sosyalleşme düzeylerinin düşük kaldığı da belirtildi. Guterres bu kapsamda çözüm yönündeki umutların ve iki toplum arasındaki güvenin azalmasının tüm Kıbrıslılar için endişe unsuru olması gerektiğini belirterek bu gidişatı ters çevirmede anahtar rolün iki liderde olduğunu vurguladı.
“EN OLUMLU GELİŞME KAPILARIN AÇILMASI OLDU”
Raporda, İsviçre’de Temmuz 2017’de sona eren Kıbrıs Konferansı sürecinden beri en önemli olumlu gelişmenin, iki liderin 26 Ekim’de yaptıkları görüşmenin ardından 12 Kasım’da Derinya ve Aplıç geçiş kapılarının açılmasının olduğu vurgulandı. Bu kapıların açılmasıyla birlikte Adada dokuz geçiş kapısının hizmet verdiği belirtildi. Ancak bunun dışında diğer güven artırıcı önlemlerin uygulanmasına ilişkin kaydadeğer bir ilerleme yaşanmadığı da belirtildi.
Genel Sekreter Guterres, raporun son bölümü olan gözlemler kısmında, bu iki kapının açılmasından memnuniyet duyduğunu, bu gelişmenin adada dolaşım özgürlüğünü artırdığını, iki toplum arasındaki insani ilişkilerin gelişmesi, güven oluşumu ve ekonomik işbirliği konusunda fırsat yarattığını vurguladı. Guterres “İki lideri bu konuda tebrik ediyor, Lefkoşa’da da olmak üzere başka geçiş kapılarının açılması konusunda onları cesaretlendirmek istiyorum” dedi.
”HİDROKARBON ÖNEMLİ FIRSATTIR”
Raporun yazıldığı dönemde Doğu Akdeniz’de askeri, arama, kurtarma ve hidrokarbon arama faaliyetlerinde artış olduğu belirtilen raporda, doğal kaynakların, özellikle de hidrokarbonların bu bölgede bölgesel işbirliği için önemli fırsatlar sunduğu, ancak aynı anda da gerilim yarattığına dikkat çekildi. Guterres, “Bir kez daha yinelemek isterim ki Kıbrıs’ta bulunan doğal kaynaklardan iki toplum da yararlanmalıdır, bu Kıbrıs sorununa kalıcı bir çözüm bulunması için de güçlü bir teşvik unsuru olmalıdır” dedi.
“UNFICYP’İN ROLÜ VAZGEÇİLMEZ”
Guterres raporunda, Crans Montana sürecinin bitmesinin ardından iki tarafın birbirlerine karşı olan tutumlarında bir katılaşma olduğu, bunun UNFIYCP’in rolünü de zorlaştırdığı, sınır hatlarında yaşanan ihlallerin ve provakosyanların arttığı ve bundan endişe duyulduğu bildirildi. Bu kapsamda raporda Kasım ayında Denya-Serhatköy’de Rum çiftçilerin “izinsiz faaliyetlerinin gerilime yolaçtığı” da belirtilirken Guterres iki taraf arasında her türlü seviyede gerilimin önlenmesinde UNFICYP’in “vazgeçilmez bir rol oynamayı sürdürdüğünü” belirtti.
Guterres “Taraflardan tampon bölgede UNFICYP’in yetkisine saygı göstermelerini istiyorum, aynı şekilde askeri, polis ya da sivil kaynaklı gerilimlerin çözülmesinde UNFICYP’den de destek alarak kendi mekanizmalarını geliştirmelerinin iyi olacağını düşünüyorum” dedi.
Raporda bu şartlar ışığında UNFICYP’in adadaki görevini devam ettirmesinin önemli olduğunu belirten Guterres, Güvenlik Konseyi’nin gücün görev süresini 6 ay daha uzatmasını istedi.
BM Güvenlik Konseyi’nin 30 Ocak’taki Kıbrıs toplantısına, Genel Sekreterin Kıbrıs Özel Temsilcisi ve UNFICYP’in başı Elizabeth Spehar’ın katılması, Konsey üyelerine raporla ilgili daha detaylı bilgi vermesi ve soruları yanıtlaması bekleniyor.
1964 yılında Adada görev yapmaya başlayan UNFICYP’te 20 Aralık 2018 itibariyle 802 asker ve 67 polis olmak üzere toplam 869 barış gücü personeli bulunuyor.
