30 Ekim 1918 Mondoros Mütarekesi’nin ülkenin üzerine karabasan gibi çöktüğü bir dönemde, 16 Mayıs’ta “Bandırma Vapuru” ile “Milli Mücadele” için yola çıkan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, 19 Mayıs 1919’da ayak bastığı Samsun, günümüzde bir milletin kaderini değiştiren tarihi olayda ilk adımın atıldığı yer olmanın gururunu yaşamaktadır.
19 Mayıs 1919 tarihi, Türk İstiklal Harbi’nin hukuken, siyaseten ve bir anlamda fiilen başladığı tarihtir. 19 Mayıs 1919 tarihi, Milletin kendi istiklalini kurtarmak yönünde kendi azim ve kararını ortaya koyduğu bir tarihtir. Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışından sonra Anadolu’da Kuva-yı Milliye derlenip toparlanacak ve hakimiyeti-i Milliye’nin idamesi için mücadeleye başlanacaktı..
19 Mayıs 1919, Milli Mücadelenin Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde başladığı bir gündür. 19 Mayıs 1919, Türk Milletinin emperyalist devletlerin işgalini sonlandırmak için “Kuvay-ı Milliye” ile harekete geçtiği yeni bir Türk Devletinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı bir gündür..
Mustafa Kemal Paşa bir müddet istirahat ettikten sonra , Belediye binasına geçerek Belediye Meclisi üyeleri ile memleketin asayişi ve müdafaasına dair konuları görüştü. Mustafa Kemal Paşa; Sivas, Van, Erzurum, Trabzon, Ankara, Kastamonu Mamurretülaziz (Elazığ) , Diyarbakır Valilikleri , Erzincan Müstakil Mutasarrıflığı , Erzurum’daki 15. Kolordu ve Ankara’daki 20. Kolordu Kumandanlıklarından sorumlulukları dahilindeki bölgenin asayişi ile ilgili hazırlanacak raporun en kısa zamanda göndermelerini tel emriyle istedi. Telgraftan da anlaşılacağı üzere Mustafa Kemal Paşa’nın ilk faaliyetleri Samsun ve çevresindeki asayiş proplemleri ile ilgili önlemler almak oldu. Bu çerçevede önce Samsun ve çevresindeki Rum çetelerinin Müslüman halka yönelik tecavüzlerine karşı mutasarrıfın gerekli önlemleri almadığı gerekçesiyle daha önceden Dahiliye Müsteşarlığı görevinde bulunmuş olan Hamdi Bey’in Samsun Müsteşarlığı görevine getirilmesini Hükümete teklif etmiştir. Atama işlemlerinin tamamlanmasına kadar da geçici kaydıyla 3. Kolordu Komutanı Albay Refet (Bele) Beyi vekilliğine atamıştır. Kaynak: https://.samsun2019.com.tr/icerik/78/ataturkun/-samsun-gunleri/
19 Mayıs 1919’da Samsun’a Tütün İskelesi’nden çıkan Mustafa Kemal görevinin gereklerini yerine getirmeye koyulmuş ve bazı incelemelerde bulunmuştur. Bu incelemeler sonucunda Rum çetelerinin Müslüman halka saldırdığı, yerel yöneticilerinse dış devletlerin de duruma karışmasıyla bu olaylara müdahale edemediği kanısına varmıştır. Bunun üzerine Canik mutasarrıfını görevden alarak yenisini atamış ve bölgede oluşan karışıklıklara yabancı askerlere aldırmaksızın doğrudan müdahale etmesini emretmiştir. Kaynak: https://www.haberturk.com/haber/haber/948737-mustafa-kemal-ataturk-samsuna-gitmek-icin-yola-cikti
9. Ordu Müfettişi göreviyle Samsun’a gönderilen Mustafa Kemal Paşa, burada Rum çetelerinin sebep olduğu asayişsizlikleri gidermek hususunda yerel yetkililerle görüşerek tedbirler alınması yoluna gidilmiştir.
Anadolu’daki kumandanlıklar ve Valilerle haberleşen ve onları Milli Mücadele etrafında toplamaya çalışan Mustafa Kemal Paşa’nın planı, Milli Mücadele için birlik ve beraberliğin sağlanması ve teşkilatlanmanın tamamlanmasıydı. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’a gönderdiği telgrafında İngilizlerin Samsun’u mahalli idarecilere haber vermeden işgal ettiğini, bu durumun devletin nüfuzunu sekteye uğrattığını, İngilizlerin Rumlarla işbirliği içinde olduğunu bildirmekteydi..
Samsun’da kalmayı stratejik olarak tehlikeli bulan Mustafa Kemal Paşa, İngilizleri şüphelendirmemek için böbrek sancılarının arttığını ve Havza’nın Kaplıcalarının kendisine iyi geleceğini belirterek arkadaşlarıyla birlikte 25 Mayıs’ta Havza’ya doğru yola çıkar.
Mustafa Kemal Paşa, Havza’da Mesudiye Oteli’nde, beraberindekiler ise Ali Osman Ağa’nın konağında ağırlanır..Mustafa Kemal Paşa’nın Havza İlçesinde 25 Mayıs-13 Haziran 1919 tarihleri arasında karargah olarak kullandığı ve Milli Mücadelenin ilk karargahı sayılan ev günümüzde “Havza Atatürk Evi” olarak tarihin izlerini yansıtmaya devam etmektedir..
Atatürk, Havza’da Milli Mücadeleyiörgütlemek için uygun ortamı bulur. İlk Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Havza’da kurulur. Teşkilat ilk toplantısını “Taş Mektep” yani şimdiki Merkez İlköğretim Okulunda yapar. İlk miting Havza’da yapılır. Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla gerçekleştirilen mitingde, İzmir’in işgali protesto edilir. İlk genelge yine Havza’da yayınlanır. 28 Mayıs 1919’da yayınlanan Havza Genelgesi, tüm Valilikler, Kolordu Komutanlıkları ve bağımsız mutasarrıflıklara gönderilir.. Kaynak: aa.com.tr/tr/turkiye/milli-mucadelenin-ilk-adimi-101-yilinda-/1843797
Havza Genelgesi, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıktıktan sonra ilk resmi tepkisi olması dolayısıyla Türk Milletinin mücadele tarihinde büyük bir öneme sahiptir.. Yayınladığı bu genelgeyle Mustafa Kemal Atatürk;halkın işgallere tepki göstererek milli bilincin oluşturulmasını amaçlamıştır.
Havza’da orduların terhisini önlemek, milis kuvvetlerin kurulmasını teşvik etmek, milli derneklerin yaygınlaşmasını sağlamak ve halkı tehlikelere karşı uyarmak üzere bir dizi çalışmalarda bulunmuştur.. 28 Mayıs’ta Havzalılar, Taş Mektep binasında toplantı yapmış ve Milli Mücadelenin ilk teşkilatını “Havza Müdafa-i Hukuk Cemiyeti” kurmuştur. Bu çalışmalar işgal kuvvetlerini kuşkulandırmış ve tedirgin etmiştir. 28 Mayıs’ta Ödemiş’te Yunan kuvvetlerini durdurmak için ilk silahlı çatışma olmuş ve 29 Mayıs’ta Ayvalık’ın işgaline karşı 172. Alay Komutanı Yarbay Çetinkaya , 24 Subay ve 15 kadar Er ile düşmana karşı ilk direniş, başlatmış ve ilk kurşunu atmıştır. Kaynak: https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merlezleri/politik-sosyal-lulturel-arastirmalar-merkezi/mustafa-kemal-ataturk-19-mayis-1919
Mustafa Kemal Paşa Havza Genelgesi ile Milli Mücadelenin ilk resmi başkaldırısına imza atmış, milli teşkilatların kurulmasını, işgallere tepki olarak mitingler yapılmasını, İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerine telgraflar çekilmesini ve milli bilincin uyandırılması gerektiğini belirtmiştir.. Genelge ile bir kurtuluş ışığı gören halk ve asker, yurdun çeşitli bölgelerinde işgallere karşı milli gösterilerin canlı tutulması için büyük ve heyecanlı mitingler yapılmıştı..
Netice itibarıyla bir hafta Samsun’da, 17 gün de Havza’da kalan Mustafa Kemal bu süreçte Anadolu’nun ve halkın genel durumu hakkında bilgi alarak Ulusal Hareket’in fikirsel temellerini atmıştır. Havza’da dağınık haldeki birliklerin komutanlarıyla bağlantı kurarakaskeri ve sivil makamlara bir genelge göndermiştir. Mustafa Kemal Paşa, 28 Mayıs 1919 günü Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine gönderdiği bir genelgeyle İzmir’in işgalinin protesto edilmesini istemesi sonucunda tüm Anadolu’da 96 miting gerçekleştirilmiştir.
Sonuç olarak; Havza Genelgesi sonrası Anadolu’nun değişik yerlerinde düzenlenen mitingler, Havza Genelgesi’nin halk üzerindeki göstermektedir..Mustafa Kemal Paşa 19 mayıs 1919’da Samsun’a ayak basmasından sonra gerçekleştirmiş olduğu girişimleriyle Türk milletini Milli Mücadele fikri etrafında birleştirmeye başlıyordu…DEVAM EDECEK…
