Ekonomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami, enerji maliyetlerini düşürmenin ekonominin rekabet gücünü artıracağını ve tüketicilerin cebini rahatlatacağının farkında olduklarını ancak bunların maalesef iki dudakları arasında veya bir kalemle imzalayacakları bir talimatla olmadığını söyledi.
Dün sabah Kıbrıs TV’de katıldığı programda soruları yanıtlayan ve açıklamalarda bulunan Nami, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu ile ilgili kamuoyunda konuşulan maliyet hesaplamaları ve son yapılan fiyat düzenlemesine açıklık getirdi.
Son derece yüksek maliyetle elektrik üretildiğini ve bunu da tüketiciye yansıtmak durumunda olan bir sistem olduğuna dikkat çeken Nami, şöyle konuştu:
“Elektrik maliyetlerini oluşturan bileşenler göreve geldiğimizde ne ise bugün de odur. Başbakanla yapılan basın toplantısında maliyet hesaplamasının da nasıl olduğunu açıkladım. Ve bu bir yasa ile sabitlenmiştir. Gelen veya giden hükümetler popülist davranmasın ve elektriğin gerçek maliyetini tüketiciye yansıtsın diye geçmiş yönetimler bunu bir yasa ile belirlemişler. Maliyet hesaplamanın 3 tane ana bileşen var. Petrol fiyatları-döviz kuru ve kurumun kendi sabit giderleri (personel giderleri). Herhangi bir öngörülemeyen fiyat ayarlaması söz konusu değil.”
Bakan Nami, akaryakıt ve elektrik konusunda hükümetin yaptığı düzenlemelere de açıklık getirerek, eleştirilerin tek taraflı yapıldığını söyledi.
Göreve geldikten sonra dövizdeki anormal yükseliş trendinin başladığını belirten Bakan Nami, hükümetin bazı tedbirler almaya başladığını ve akaryakıtta uygulanan Fiyat İstikrar Fonu’nun yasanın izin verdiği en alt seviyeye kadar çektiğini kaydetti.
Yapılan çalışmayla Güney Kıbrıs ile arada ciddi bir fiyat farkı oluştuğuna işaret eden Nami, şöyle devam etti:
“Enerji maliyetleri için de çalıştık. Yapılan eleştirilerde hükümet hiçbir tedbir almadı, hiçbir girişim yapmadı gibi çok sıkça tekrarlanan ezberler olduğunu gördük. Halbukibir kişi bile bu yorumları yaparken, bizi telefonla arayıp acaba ne yaptınız diye sormadı. Akaryakıtta yaptığımız gibi enerjide de yaptığımız ilk fiyat uygulamasında Devletin elektrik ücretine ödediği parayı daha yüksek seviyelere çekerek, diğer basamaklarda elektrik tüketen insanlara zam yükü yansıtmadık. Devlet olarak biz üstlendik bu yükü. Bir nevi sübvansiye ettik. Ama bunun da bir limiti var. Bunu yaparken de yasanın bize emrettiği nizamname denilen elektrik bedelini belirleyen formüle sadık kalarak, yasal yükümlülüğümüzü yerine getirerek yaptık.”
“POPÜLİST YAKLAŞIMLAR KIBTEK’İ İFLASA SÜRÜKLEMİŞTİ”
Ekonomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami, geçmiş dönemde nizamnameye uyulmayarak finansman bedelinin KIBTEK’in üzerine yüklendiğini ve popülist davrandığını ifade etti.
Bir önceki hükümet döneminde nizamnameyle ilgili hiçbir düzenlemeye gidilmediğini belirten Nami, şöyle devam etti:
“Bundan da ne anlaşılabilir, demek ki siz o formülün aslında doğru bir formül olduğunu kabul ediyorsunuz. Maliyet budur diyorsunuz. Bunu halka yansıtmıyorsanız bunu nereden çıkarıyorsunuz? KIBTEK’in kendinden. Burada yaptığınız hareketin finansmanını kuruma yüklüyorsunuz. Geçmişte bu tip davranışlar KIBTEK’i yok oluş noktasına getirdi. Bu yaklaşımlara son veren, KIB-TEK’in gerçek maliyetini faturalara yansıtmasını, tahsilatının üst noktalara gelmesini sağlayan, geçmişte CTP’nin de ortak olduğu hükümetler yaptı. Ve KIB-TEK belirli bir güce erişti. Sonra göreve gelenler bu gücü maalesef yerinde kullanmayarak nasıl olsa KIB-TEK güçlendi, bir şey olmaz onun için bu popülist politikaların faturasını KIB-TEK’e yükleyelim. Bizim ayni metotla devam etmemiz mümkün değildi çünkü kurumu yok oluş noktasına tekrardan götürürdü”
Bazı verimsiz santrallerin devreye giriş zamanlarında değişiklik yaparak, az da olsa maliyetlere 3-4 kuruş kadar tasarruf yapabileceğini gördüklerini belirten Nami, bunu ortaya çıkararak, faturalara fiyat indirimi olarak yansıttıklarını anlattı.
Ekonomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami, yüzde 60’a yakın maliyetin, petrolün kendi fiyatının ve döviz kurundan etkilendiğini düşünüldüğünde bunu yapma imkanlarının çok dar olduğunu kaydetti.
“ARTIŞA RAĞMEN GÜNEY KIBRIS’DAN DAHA UCUZA ELEKTRİK SATIYORUZ”
Bakan Özdil Nami elektrikte son yapılan düzenleme ile oluşan fiyat artışı için de şöyle konuştu:
“Yüzde 30 kadar sıçrayış nereden kaynaklandı? Bunun sebebi de, geçmiş yıllarda nizamname doğru şekilde uygulansa idi o zaman kademeli bir şekilde fiyat artışları zaten gerçekleşecekti ve bugün bu fiyat artışının yüzdeliği böyle yüksek görünmeyecekti. Gereken düzenlemeyi sorumlu davranarak yapmak bize düştü. Popülist davranmadığımız için böyle bir sıçrayış ortaya çıktı. Ama yine de baktığınızda, basın toplantısında ifade ettiğim gibi, KIBTEK, Güney Kıbrıs’tan daha ucuza elektrik satıyor. Rum tarafında AB’nin verdiği çok büyük destekler vardır. Yenilenebilir enerji kapasiteleri bizden çok daha yukarıdadır. Hem güneş hem rüzgar enerjisinden faydalanmaktadırlar. Santralleri bizden bir nebze daha verimlidir, daha iyi bir teknolojiyle üretiyorlar ama bütün bunlara rağmen KIBTEK’teki arkadaşlarımızın gerçekten çok fedakar çalışmalarıyla biz bugün Rum tarafının sattığı elektrikten daha ucuza elektriği halkımıza satıyoruz.Bunları da net bir şekilde bir yere koymak lazım.”
66 MİLYON TL GELİR KAYBI VAR
Özdil Nami, KIBTEK’in kendi içinde hazırladığı raporda, geçmiş KIBTEK yönetimi ve hükümetlerin nizamnamenin emrettiği fiyat artışını yapmadığı için 66 Milyon TL daha az gelir elde etmesine sebebiyet verdiğine de dikkat çekti.
Nami, konuyu şöyle açıkladı:
“KIBTEK’in geçtiğimiz hafta yaptığı kendi iç çalışmaları neticesinde bakanlığımıza 1 rapor sundular. Nizamnamenin emrettiği fiyat artışını yapmadığı için, geçmiş KIBTEK yönetimi, geçmiş hükümetler, kurumun 66 Milyon TL daha az gelir elde etmesine sebebiyet verdiler. Kurum 66 Milyon TL zarar etti değil, gelirleri 66 Milyon TL daha düşük oldu. Maliye Teftiş’i göreve davet ettik gelin siz de araştırmanızı yapın. Eğer gerçekten yasaların hilafına uygulamalar nedeniyle kurum bu şekilde zarara uğratıldı ise o zaman yasada amir hükümdür. Bu zararı verenler sorumludur gerekeni ilgili kurumlar yapsın. Konu artık bizim bakanlığımızdan çıktı denetleme kurumlarının görev ve yetki alanlarına giren bir konu oldu. Eğer bir suç unsuru var ise bu hükümetin o konunun takibini yapmakla ilgili hiçbir tereddüdü olmayacağından emin olabilirsiniz.”
Özdil Nami, güneş enerjisinden şu anda üretim kapasitemizin ancak yüzde 20’si kadar faydalanabilindiğini ifade ederek bunun önünü açmak için de daha büyük bir sisteme enterkonnekte bağlanılması gerektiğine dikkat çekti.
“KABLO PROJESİNDE HERŞEY TAMAM HAVASI YARATILMIŞTI ANCAK HİÇ BİR ŞEY YOK”
Bakan Özdil Nami, güneş enerjisi hedefi için Türkiye’den kablo ile elektrik gelme projesine büyük önem verdiklerini söyledi ve bu yöndeki çalışmaların da ne aşamada olduğunu da anlattı.
Nami konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Birinci olarak güneş enerjisine ikinci olarak da kablo projesine baktık. Ve kablo projesi neden bugüne kadar hayata geçirilmemiş sorduk. Yapılan anlaşmalara, Mecliste onaylanan protokole v.s baktık, eksik kalan unsurlar olduğunu gördük. Halbuki nasıl bir hava yaratılmıştı halka: ‘Her şey tamam, düğmeye bassak kablo yarın gelebilir’. Bunun böyle olmadığını gördük. Maliyet tam olarak nedir? Finansmanı nereden kaynaklanacak? Mülkiyeti kime ait olacak? Dağıtımını kim yapacak? Hiç bunlar oluşturulmamış? Üstlenici şirket kim olacak? Hangi teknoloji ile olacak? AC elektrik mi DC mi? 400 MW mı olacak 800 MW mı olacak? Hiçbir noktada karar üretilmemiş. Sadece bazı akademik çalışmalar yapılmış.
Hemen Türkiye ile temas kurduk. Su tecrübesinden de ders alarak sözel değil yazılı metinlere dökmemiz gerektiğini ve iki Devlet arasında anlaşmaya çevirmemiz gerektiğini söyledim. Büyük bir anlayış gördük Türkiye’de. Derhal gereğini yapalım dediler ancak seçim dönemine girdiler. Lefkoşa’ya geldiğimizde bütün konuştuklarımızı yazılı metne döktüm ve yazılı şekilde talep ettik.
Şimdi yeni bir hükümet oluştu. Zaten Sayın Erdoğan’ın Lefkoşa ziyaretinde, Cumhurbaşkanlığında yapılan toplantıda Sayın Başbakanımız birincil öncelikli konu olarak konuyu açtı. O toplantı neticesinde benim en kısa zamanda Ankara’ya gitmem ve bu konuyu artık bir noktaya getirmem sonucu çıktı.”
“SANTRAL KURULACAKSA BEDELİ ÖDENECEK”
Kamuoyunda ve bazı basın organlarında çıkan KIBTEK’e santral yatırımı yapılması konusuna da değinen bakan Nami, konu hakkında şunları söyledi:
“Neden KIB-TEK’in bazı yatırımlarını derhal ihaleye çıkıp yapmıyorsunuz deniyor. E çünkü halkın parasının doğru kullanılmasından emin olmamız gerekiyor. Bu konuda büyük bir sorumluluk taşıyoruz. Yeni bir santral yapmanın maliyeti 50 Milyon Dolar civarında. Bir de doğalgaza geçelim diyoruz. Mevcut santrallerden çevreye zarar veren atıklar çıkıyor. Bu doğalgaza geçme konusunda ciddi bir altyapı yatırımı yapmanız lazım. Bunu da eklediğimizde 100 Milyon Dolara yakın yatırım yapılması gerekiyor. Türkiye ile konuştuktan sonra kablonun size 2 yılda geleceğini söylerlerse o zaman 100 Milyon Dolarlık yatırım ne olacak? AKSA ile geçmişten gelen sözleşme var. 2024’ün Mart’ına kadar sabit ödemeniz gerekiyor. Peki o zaman nasıl izah edeceğiz halka harcadığımız paraları? Onun için bunu sadece Özdil Nami olarak oturup karar vermedim. Sadece KIBTEK yönetim kurulu ile 12 kez oturup toplantı yaptım. Ayrıca akademisyenlerle, ilgili odalarla toplantılar yaptım. Vardığımız nokta önce Türkiye ile kablo konusunu netleştirelim. Gelecek mi, ne zaman gelecek, maliyeti ne olacak? Bunu da önümüzdeki çok kısa sürede yapacağız.
Bu sorun ya kablo ile çözülecek, ki öyle görünüyor veya yeni teknoloji santrallerin ihalesine çıkılacak ve mevcut maliyet yapımızı daha düşük seviyelere çekecek bir yatırım gerçekleşecek. Bir başka söylem de yeni santraller kurulsun halka daha ucuz elektrik verildi. Ama işin gerçeği öyle mi olacak? Hayır öyle olmayacak. Yeni santrallerin bedelinin ödenmesi lazım. Ödeme metodu da şu şekilde öngörülüyor. Yapılan yakıt tasarrufundan dolayı belirli bir artı değer olacak. O artı değeri 4 yıl 5 yıl makineleri satan firmaya aktaracaksınız ve proje kendini bu şekilde ödeyecek. Yani 4-5 yıl daha faturalar mevcut seviyelerinde kalmak zorunda kalacak. Tasarruflar ondan sonra halka yansıtılabilecek.”
Bakan Özdil Nami, elektrik konusunda son olarak şu açıklamalarda bulundu:
“Biz de farkındayız tabi enerji maliyetlerini düşürmek ekonominin rekabet gücünü artıracak. Tüketicilerin cebini rahatlatacak. Ama bunlar maalesef böyle iki dudağımızın arasında veya bir kalemle imzalayacağımız bir talimatla olmuyor. Gerçek hayat birçok tedbiri bir arada hayata geçirmemizi gerektiriyor. Türkiye’den kablo ile elektrik gelse bile tüketimimiz yüzde 30’a yakın bir miktarını buradan üretmek durumundayız. Teknik açıdan yüzde 10 bu oran ancak hata paylarını, risk paylarını da koyarak yüzde 30 seviyesinde tutmanın faydalı olacağını söylüyor uzmanlar.
Geleceğe baktığımızda, eğer fizibıl ise kablo ile elektrik temini, ülkemizde yüzde 30'a varan yerli üretim, Güney Kıbrıs Rum yönetimi ile enterkonnekte bir sistemin içerisinde enerji arzında istikrarlı ve güvenli bir modeli oluşturmuş olacağız ve daha ucuz maliyetli. Bu biraz zaman alacak ama bu olacak, gidişat bu yöndedir. Yeter ki bugün bize dikte ettirilmeye çalışılan bazı popülist noktalara düşmeyelim KIBTEK’i daha güçlü bir şekilde geleceğe taşıyalım daha çağdaş, daha modern bir KIBTEK olarak aktaralım. Böyle bir yapıda kimsenin endişesi olmasın Kıbrıs’ta ucuz ve bol elektriğe kavuşacağımız günleri de göreceğiz.”
